مجموعه باستانی «بی‌بی دوست» در سیستان با تپه‌های اشکانی و اسلامی میانه و متاخر،دو قلعه، کوره، گورستان، آس باد، آرامگاه و چندین سازه در کنار یکدیگر که در سال‌های گذشته دچار دخل و تصرف شده است، تعیین عرصه و حریم شد.
به گزارش سرویس میراث فرهنگی و گردشگری تابناک فرهنگی ؛ «محمد کیخا»، سرپرست هیات باستان‌شناسی محوطه «بی‌بی دوست» با اعلام این مطلب گفت: این محوطه باستانی بر اثر عواملی مانند پیشروی زمین‌های کشاورزی، ساخت و ساز برخی سازمان‌ها و چندین کارگاه آجرپزی در پیرامون و بخش‌هایی از عرصه این مجموعه در معرض تهدید و نابودی است.
وی با اشاره به کشف شواهدی از این مجموعه از استقرار دوران اشکانیان تا دوران اسلامی متاخر در این محوطه تاریخی ادامه داد: سفالینه‌های به دست آمده به دو قسمت سفال‌های دوران تاریخی و سفال‌های لعابدار سده‌های اسلامی میانه و متاخر قابل تفکیک و متمایز است.
کیخا گفت: هیات باستان‌شناسی با توجه به این که این محوطه که جلوه‌گر بخشی از دارالحکومه سیستان(زاهدان کهنه) در دوران اسلامی است و همچنین عوامل مخرب تهدید کننده آن، اقدام به تهیه و تکمیل طرح پژوهشی تعیین عرصه و حریم این محوطه کرد تا با استفاده بهینه از استعدادهای موجود، گامی در حفاظت و حراست از میراث این محوطه بردارد.
به گفته وی، در نخستین گام با تکمیل نقشه توپوگرافی این محوطه و جانمایی اولیه گمانه‌های تعیین عرصه، این فعالیت باستان‌شناختی شروع شد تا در نهایت با توجه به تجزیه و تحلیل گمانه‌های پیش‌بینی شده، خط عرصه، حریم درجه 1 و درجه 2 آن ترسیم شود تا هرگونه فعالیت انسانی در پیرامون این مجموعه در چهار چوب قانونی به انجام برسد.
مقدس‌ترین زیارتگاه سیستان، مخصوص زنان است
وی گفت: محوطه «بی‌بی دوست» متفاوت‌ترین و شاید مقدس‌ترین زیارتگاه سیستان است که مردان اجازه ورود به آنجا را نداشته و فقط دختران و زنان می‌توانند به زیارت آن رفته و حاجات خود و مردان خویش را به صاحب زیارت یعنی «بی بی دوست» برسانند.
کیخا افزود: بقایای قبور قدیمی بسیاری در اطراف زیارتگاه دیده می‌شود و در حال حاضر این قبرستان دایر بوده و تدفین در آن انجام می‌شود.
به گفته وی، درباره نام و نشان صاحب این زیارتگاه نظریه‌های متفاوتی وجود دارد، از جمله در نظر بسیاری از اهالی منطقه، «بی‌بی دوست» با نام فاطمه و کنیه حسینی (موسوی) معروف است. نام پدربی بی دوست سید صالح معروف به «آتش نفس» بوده است و از آن جا که سید صالح به تنها دخترش، فاطمه، علاقه بسیاری داشته وی را با عنوان «بی بی دوست داشتنی» یا همان بی بی دوست خطاب می‌کرده است.
او اضافه کرد : مزار بی‌بی دوست در نزد مردمان منطقه‌ی سیستان از ارزش و احترام ویژه‌ای برخوردار است و با نام‌های «بی‌بی نوروز»، «بی‌بی دوست»، «بی‌بی سه‌شنبه»، «بی‌بی نور»، «بی‌بی حور»، «بی‌بی تندوری» و غیره معروف است.
وی افزود: امروزه مزار بی‌بی دوست یکی از زیارتگاه‌های مسلمانان محسوب می‌شود. اما برخی او را با «ناهید» در آیین مهر تطیبق می‌دهند هر چند در این مکان مشخصات مهرابه مهری وجود ندارد