تاریخ دانی که زبانش شعر بود

دکتر محمد ابراهیم باستاني پاریزی به‌خوبي دريافته بود كه تاريخ را جز به مدد دانش‌هاي حاشيه‌اي نظير شعر و ادب، اسطوره، داستان، مضامين دل‌انگيز و طنزهاي عبرت‌آموز نمي‌توان در ذهنيت مردم جاي داد. تلفيق شعر و ادب با تاريخ ضمن لذتي كه براي مورخ حاصل مي‌كند، خواننده را نيز براي دريافت حوادث تاريخي آماده‌تر مي‌سازد و او را با مورخ در عرضه ابداعات هنري سهيم مي‌سازد و اين خود دستاويزي است كه از طريق آن مي‌توان به مناسب‌ترين شكل، از معماي پيچيده و خالي از انعطاف حوادث گذشته رمزگشايي كرد.

امسال نخستین سالی است که استاد محمد ابراهیم باستانی در جشن زادروز نود سالگیش حضور ندارد، وی که نزدیک به یک قرن عمر پر برکت خود را صرف علم آموزی و پژوهش در تاریخ و ادبیات این مرز و بوم کرده بود ، در سوم دی‌ماه ۱۳۰۴ در پاریز، از توابع شهرستان سیرجان در استان کرمان دیده به جهان گشود و تا پایان تحصیلات ششم ابتدایی در همانجا تحصیل نمود و در عین حال از محضر پدر خود مرحوم حاج آخوند پاریزی هم بهره برد.

باستانی پاریزی به گواه خاطراتش از نخستین ساکنان کوی دانشگاه تهران (واقع در امیرآباد شمالی) است.

وی پس از پایان تحصیلات ابتدایی و دو سال ترک تحصیل اجباری، در سال ۱۳۲۰ تحصیلات خود را در دانش سرای مقدماتی کرمان ادامه داد و پس از اخذ دیپلم در سال ۱۳۲۵ برای ادامهٔ تحصیل به تهران آمد و در سال ۱۳۲۶ در دانشگاه تهران در رشتهٔ تاریخ تحصیلات خود را پی گرفت.

او پس از فراغت از تحصیل از دانشگاه تهران برای انجام تعهد دبیری به کرمان بازگشت. در همین ایام با همسرش، بانو حبیبه حایری ازدواج کرد و تا زمانی که در آزمون دکتری تاریخ پذیرفته شد، در کرمان ماند.

باستانی پاریزی دورهٔ دکترای تاریخ را در دانشگاه تهران گذراند و با ارائهٔ پایان‌نامه‌ای دربارهٔ «ابن اثیر» دانشنامهٔ دکترای خود را دریافت کرد.

وی کار خود را در دانشگاه تهران با مدیریت مجله داخلی دانشکده ادبیات شروع کرد و تا سال ۱۳۸۷ استاد تمام‌ وقت آن دانشگاه بوده و رابطهٔ تنگاتنگی با این دانشگاه داشت.

باستانی، اولین نوشته‌های خود را در سال‌های ترک تحصیل اجباری (۱۳۱۸ و ۱۳۱۹) در قالب روزنامه‌ای به نام باستان و مجله‌ای به نام ندای پاریز نوشت، که خود در پاریز منتشر می‌کرد.

اولین نوشتهٔ او در جراید آن زمان، مقاله‌ای بود با عنوان «تقصیر با مردان است نه زنان» که در سال ۱۳۲۱ در مجلهٔ بیداری کرمان چاپ شد.

اولین کتاب باستانی «پاریزی پیغمبر دزدان » نام دارد که شرح نامه‌های طنزگونهٔ شیخ محمدحسن زیدآبادی است و برای اولین بار در سال ۱۳۲۴ در کرمان چاپ شده‌است. وی تاکنون بیش از شصت عنوان کتاب تألیف و یا ترجمه کرده‌است. کتاب‌های باستانی پاریزی برخی شامل مجموعهٔ برگزیده‌ای از مقالات وی هستند که به صورت کتاب جمع‌آوری شده‌اند و برخی از ابتدا به عنوان کتاب نوشته شده‌اند.

به جز کتب و مقالات، باستانی پاریزی شعر هم می‌گفت و اولین شعر خود را در کودکی در روستای پاریز و در آرزوی باران سروده‌ بود. منتخبی از شعرهای خود را در سال ۱۳۲۷ در کتابی به نام «یادبود من» به چاپ رسانده‌ بود. از جمله یکی از غزل‌هایش با مطلع «یاد آن شب که صبا بر سر ما گل می‌ریخت» توسط مرحوم بنان در یادبود مرحوم صبا خوانده شده‌ است.

از میان نوشته‌های او، هفت کتاب با عنوان «سبعهٔ ثمانیه» متمایز است که همگی در نام خود عدد هفت را دارند، مانند خاتون هفت قلعه و آسیای هفت سنگ. بعداً ًکتاب هشتمی با عنوان هشت‌الهفت به این مجموعهٔ هفت‌تایی اضافه شد.

لازم به ذکر است که پاریزی تاریخ‌دان، نویسنده، پژوهشگر، شاعر، موسیقی‌پژوه و استاد بازنشستهٔ دانشگاه تهران بود.

باستانی پاریزی صبح روز سه شنبه پنجم فروردین ۱۳۹۳ پس از یک ماه بیماری کبد در بیمارستان مهر تهران دیده از جهان فرو بست.

روحشان شاد و یادشان گرامی .