موسیقی را با تعابیری مانند علم صداها، صداهایی دارای ریتم، ملودی یا آهنگ و ساخت، تعریف کرده‌اند. موسیقی محلی ایرانی از نظر ملودی بسیار پرمایه و یکی از غنی‌ترین، زیباترین و متنوع‌ترین ترانه‌های فولکوریک دنیا است.
موسیقی ریشه عمیقی دارد و پیوندهای ویژه فرهنگی اقوام از خصایص بارز آن است، چنانچه اقوام منطقه با موسیقی زاده می‌شوند، با آن زندگی می‌کنند و با آن جان می‌سپارند. با وجود این‌که موسیقی مقامی خراسان شمالی به ثبت جهانی رسیده، اما به عقیده برخی کارشناسان، جایگاه ارزشمند آن پررنگ نشده است.
حسین حصاری کارشناس موسیقی حوزه هنری خراسان شمالی گفت: لوطی‌ها از جمله افرادی بودند که در گذشته در موسیقی محلی استان نقش‌آفرینی می‌کردند؛ اما اکنون خبری از این افراد نیست. در گذشته، لوطی‌ها در مراسم شادیانه و عروسی‌ها داستان و قصه‌هایی را همراه موسیقی بیان می‌کردند؛ اما اکنون این رسوم از بین رفته است.
او ادامه داد: تغییر در فرهنگ اجرای عروسی‌ها یکی از دلایل بروز این مشکل بوده است، به‌طوری که در گذشته عروسی‌ها به مدت دو یا سه روز برگزار می‌شد، اما اکنون به یک نصفه روز خلاصه شده است. از سوی دیگر، جایگزین شدن موسیقی الکترونیک (مانند ارگ) سبب شده تا مردم تمایل چندانی برای استفاده از این افراد و موسیقی محلی نداشته باشند. موسیقی الکترونیکی با بی‌تدبیری وارد عرصه شد و حال نمی‌توان آن را خارج کرد.
همچنین در این‌باره، یک پژوهشگر موسیقی مقامی خراسان شمالی نیز گفت: این استان با توجه به برخورداری از قبایل و طوایف مختلف از فرهنگ موسیقیایی بسیار غنی برخوردار است که به سه بخش کرمانجی، ترکی و ترکمنی تقسیم می‌شود.
مهدی رستمی با اشاره به این‌که نوازنده‌های محلی موسیقی مقامی این استان «بخشی» یا «عاشیق» نامیده می‌شوند، توضیح داد: «عاشیق‌ها» نوازندگان دوره‌گردی بودند که با استفاده از سازهایی مانند سرنا، دهل و کمانچه در فضای باز اجرا داشته‌اند و «بخشی‌ها» داستان‌پردازانی بودند که با بهره‌گیری از ساز دوتار زمینه نشاط را در مجالس فراهم می‌کردند.
وی ادامه داد: «توره» نوع دیگر موسیقی مقامی استان است که چیزی شبیه به تئاتر خیابانی و در واقع همان نمایش بداهه صحنه‌ای با درون مایه طنز است و همچنین می‌توان از «لوطی‌ها» نام برد که زمینه شادی و سرور را در زمان خرمن‌کوبی و برداشت محصول ایجاد می‌کردند.
این پژوهشگر همچنین از فعالان موسیقی مقامی استان از نوازندگان «قوشمه» یاد کرد.
به گفته او، نقش «لوطی» در موسیقی مقامی خراسان شمالی به‌طور کامل از بین رفته و همچنین آیین توره و ساز کمانچه در بخش عاشیق‌ها از دست رفته است.
رستمی با تأکید بر این‌که اکنون «عاشیق‌ها» با خطر انقراض مواجه هستند، ادامه داد: متولیان موسیقی این استان تحرک لازم را برای حفظ این موسیقی و شور و حال لازم برای مستندسازی پژوهش‌های مرتبط را نداشته‌اند.
وی با اشاره به این‌که تا کنون گروه موسیقی مقامی خراسان شمالی در مراسم برگزارشده در سایر مناطق مقام اول را کسب کرده است، اظهار کرد: طی یکی - دو سال اخیر، با تلاش‌های انجام‌شده گروه‌های موسیقی مقامی خراسان شمالی توانسته‌اند روی صحنه بیایند و برای مردم استان کنسرت اجرا کنند.
رستمی افزود: متأسفانه اکنون افرادی در قالب گروه‌های ارگ‌زنی در استان مشغول به کار هستند و این ساز را رواج می‌دهند. در حالی که دیگر هیچ خبری از شاگرد «سرنانواز» در خراسان شمالی نیست.
منبع: ایسنا