بابابرقی در هیات دولت!

 این روزها که خاموشی‌های پی‌در‌پی روی اعصاب است و گرما بیداد می‌کند شاید بابابرقی می‌توانست راه نجات باشد؛ البته اگر هنوز بود و اگر مردم هم به حرفش گوش می‌کردند. گویا وقتی تابستان سال 1373 به تلویزیون آمد، تاثیر فوق‌العاده‌ای در میزان صرفه‌جویی داشت و اگر آموزه‌هایش آویزه گوش عده‌ای نبوده، در عوض اشعارش در گوش مانده و هنوز هم گاهی از گوشه و کنار آنها را می‌شنویم؛ مثلا وقتی که نیمای برنامه خندوانه، یک روز تصمیم گرفت بابابرقی شود یا در فیلم طبقه هساث محصول سال 1392 که بابابرقی به خواب آقای کمالی آمد و به یادش آورد که مصرف بی‌رویه کار خیلی بدیه.
تصویر بابابرقی در هیات دولت!

بابابرقی گاهی توسط کاربران اینترنت جست‌وجو می‌شود و علاقه‌مندانی دارد که زیر ویدئوهایش کامنت می‌گذارند و هنوز گاهی از اشعارش به عنوان شوخی و طنز استفاده می‌شود. تقریبا یک دهه بابابرقی درباره مصرف برق و ایمنی استفاده از آن صرفه‌جویی کرد و بعدها که چند نیروگاه به مجموعه تولید برق کشور اضافه شد و مشکل قطعی برق نداشتیم، او هم به آلبوم خاطره‌ها پیوست تا امروز که خاموشی‌ها برگشته‌اند و بهانه‌ای شدند تا سراغش را بگیریم و ببینیم چرا این برنامه ماندگار شد؟ چه تاثیراتی در صرفه‌جویی داشت و اگر امروز بود هنوز می‌توانست در این روزهای داغ و خاموش به دادمان برسد؟

بابابرقی نتیجه ارتباط موثر و موفق وزارت نیرو و سازمان صدا و سیما در سال‌های اول دهه 70 است. اکبر نعمت‌اللهی از سازمان صدا و سیما به توانیر رفته بود و مدیریت روابط‌عمومی را برعهده گرفته بود. سال‌های خاموشی بود و کمبود برق؛ او که با قدرت رسانه آشنا بود، ایده ساخت یک تیزر تبلیغی درباره صرفه‌جویی در مصرف برق را در ذهن می‌پروراند.

سید محسن شهشهانی‌نژاد که خالق بابابرقی است، درباره اجرای این ایده به جام‌جم می‌گوید: طرح‌هایی به توانیر ارائه کردیم و در نهایت بابابرقی انتخاب و ساخته شد. ما برای تاثیر بیشتر، مخاطب کودک را هدف قرار دادیم.

خوشبختانه توانیر و رسانه ملی در پخش این برنامه سنگ تمام گذاشتند و بارها آن را بین تبلیغات تلویزیونی، از همان چند شبکه تلویزیونی پخش کردند.

این شد که ارتباط قابل توجهی بین مردم و بابابرقی شکل گرفت و ادامه پیدا کرد.

به گفته شهشهانی‌نژاد، طبق آمارهای سازمان صدا و سیما در آن سال‌ها، این برنامه توانست رضایت بالاتر از 90 درصد را به دست بیاورد و بر اساس اطلاعاتی که توانیر در اختیارش گذاشته بود، میزان صرفه‌جویی مخاطبان با دیدن این برنامه به اندازه تولید دو نیروگاه بزرگ بود.

خالق بابابرقی می‌گوید: هنوز هم گاهی یک نفر سراغ بابا برقی را می‌گیرد؛ یک خبرنگار، یکی از بازیگران کودک این مجموعه یا یکی از علاقه‌مندان. حتی شنیده بودیم شعار «هرگز نشه فراموش لامپ اضافه خاموش» به هیات دولت هم سرایت کرده بود و جلساتشان را با یادآوری آن آغاز می‌کردند.

شاید شعرها و شعارها، هشدارهای جدی و البته محدود بودن شبکه‌های تلویزیونی و نیز تفریحات و ابزارهای رسانه‌ای باعث شده بود بابابرقی تا این اندازه در بین مردم نفوذ کند و بتواند صنعت برق کشور را نجات بدهد اما به اعتقاد شهشهانی‌نژاد، مهم‌تر از همه این عوامل، نگاه مدیران بود و شناختی که از رسانه داشتند.

در همین رابطه او به جام‌جم می‌گوید: تیزرهای تلویزیونی می‌توانند نقش بسزایی در فرهنگ‌سازی داشته باشند به شرط این‌که درست و حساب‌شده تولید شوند و این بیشتر از هر چیز به مدیران و نقش بسزای آنها در مدیریت امور بر می‌گردد. بعد از تودیع آقای نعمت‌اللهی از روابط عمومی توانیر، آقای خالدنژاد تا سال 1386 ارتباط توانیر و صدا و سیما را با قدرت حفظ کرد اما بعد از آن این ارتباط کمرنگ شد و حتی طی یکی دو سال اخیر شاهد برنامه‌های مشارکتی بوده‌ایم که به صورتی کاملا منسوخ شده، مجریان به مردم اطلاعات می‌دهند و آنها را نصیحت می‌کنند!

شهشهانی‌نژاد زمانی را به یاد دارد که یکی از مدیران توانیر اصرار داشت این عروسک را کنار بگذارند و برای تبلیغات از ابزار دیگری بهره بگیرند در حالی که رقم قابل توجهی صرف خلق و معرفی این شخصیت شده بود و موفقیت‌های بسیاری هم کسب کرده بود!

در آغوش بابابرقی

قبل از این‌که عمو پورنگ و خاله شاهدونه و دیگر خاله‌ها و عموهای تلویزیونی، به قلب بچه‌ها راه پیدا کنند، بابابرقی محبوب دل آنها بود! پدرها و مادرها در برنامه‌ها و مراسم عمومی توانیر شرکت می‌کردند تا فرزندانشان بتوانند بابابرقی را از نزدیک ببینند و عده‌ای هم از طریق روابط‌عمومی صدا و سیما یا روابط عمومی توانیر آدرس شرکت سازنده این برنامه را پیدا می‌کردند تا بابا برقی برای لحظاتی فرزندانشان را در آغوش بگیرد. گویا بچه‌هایی بودند که به هیچ ترتیبی از آغوش بابابرقی دل نمی‌کندند و چنان به او می‌چسبیدند که کمتر کسی دیده، بچه‌ای به پدر خودش چنین بچسبد!‌

بابابرقی را چه کسانی ساختند؟

اوایل دهه 70 مشکلات برق کشور و نیاز به صرفه‌جویی باعث شد این برنامه ساخته شود. سفارش‌دهنده شرکت توانیر بود و سازنده شرکت نقش ایام‌نما به مدیریت سیدمحسن شهشهانی‌نژاد.

قرار بود بابابرقی یک شخصیت عروسکی باشد و بیشتر از هر کسی برای مخاطبان کودک و نوجوان ساخته شود. شهشهانی‌نژاد می‌گوید: طرح عروسک را آقای صحرایی آماده کرده بود و عروسک هم ساخته شده بود. می‌خواستیم کار را شروع کنیم اما تصمیم گرفتیم برای قسمت‌های اول از یک شخصیت‌ زنده استفاده کنیم. به نظر می‌رسید تاثیرش بیشتر باشد. اشعار این برنامه را رضا اشعاری سرود و غلامحسین لطفی خوانندگی آن را انجام داد. البته بعدها مرحوم حسین باغی نیز در چند قسمت از این برنامه، خواندن اشعار را برعهده داشت. درباره بازیگر نقش بابابرقی اطلاعات زیادی در دسترس نیست. شهشهانی‌نژاد می‌گوید: چند گزینه داشتیم و آقای راد که نام کوچکش را به خاطر ندارم، آخرین انتخاب ما بود اما مدیران شرکت توانیر او را پسندیدند و ما هم کارمان را با همکاری آقای راد ساختیم. این برنامه در شش فصل ساخته شد که تقریبا نیمی از آن با حضور بازیگر ساخته شد و نیمی دیگر از آن هم به صورت عروسکی و انیمیشنی.

بابابرقی از کجا آمد؟

کسی از سرنوشت بابابرقی یا همان آقای راد خبری ندارد اما انتخابش به عنوان بازیگر از زبان سید محسن شهشهانی‌نژاد به این شکل بود: روبه‌روی سازمان صدا و سیما در خیابان ولی‌عصر یک عکاسی بود که به آقای راد تعلق داشت. او عاشق بازیگری بود و به تعدادی از کارمندان صدا و سیما درباره علاقه‌اش گفته بود تا این‌که قرار شد برای نقش بابابرقی کسی را انتخاب کنیم.

از او خواستیم تست بدهد اما در مقایسه با بقیه شرکت‌کنندگان خوب نبود. گریم بابابرقی را روی چهره‌اش پیاده کردیم و عکس او را به عنوان اولویت آخر، همراه با عکس دیگر بازیگران به توانیر فرستادیم. در کمال تعجب مدیران توانیر او را انتخاب کردند.

به این ترتیب آقای راد شد بابابرقی و یک‌شبه به شهرت و و محبوبیت رسید. حالا دیگر او پای ثابت برنامه‌ها و مراسم توانیر بود و در دنیای واقعی هم شده بود بابابرقی و محبوب دل بچه‌ها.

شهشهانی‌نژاد می‌گوید همین مشغله و محبوبیت باعث شد دستمزدش را بالا ببرد و در نتیجه انیمیشن بابابرقی جای او را گرفت اما آقای راد از مواضعش کوتاه آمد و دستمزد معقولی در نظر گرفت و توانست به عنوان بابابرقی به فعالیتش ادامه بدهد البته تا وقتی که مدیران توانیر عوض شدند و دیگر بابابرقی را نخواستند.

اگر بابا برقی امروز بود؟

کسی نمی‌داند اگر بابابرقی تا امروز بود، هنوز به اندازه کافی محبوبیت داشت و می‌توانست در این خاموشی‌ها تاثیری داشته باشد یا نه. ممکن بود در میان این همه شبکه تلویزیونی و برنامه‌های متنوع و شخصیت‌های مختلف فراموش شود یا برعکس شاید همان طور که شهشهانی‌نژاد می‌گوید، طرفداران بیشتری پیدا می‌کرد. خالق بابابرقی معتقد است مسائل مربوط به ایمنی برق و آموزش‌هایی که در این زمینه باید ارائه کرد، می‌توانست ماموریت بابابرقی در تمام این سال‌ها باشد و حتما در این شخصیت تغییراتی اعمال می‌شد که با طبع و سلیقه مخاطبان امروز همراه و هماهنگ باشد.

آواز خوانی شاید مهم‌ترین ویژگی این شخصیت باشد و شهشهانی‌نژاد بر این باور است که حتی امروز هم مخاطبان به شعر و ترانه اهمیت می‌دهند و از آن تاثیر می‌گیرند. او به جام‌جم می‌گوید: به آگهی‌های تجاری نگاه کنید که چطور با شعر و موسیقی، پیام را به مخاطب القا می‌کنند. این شیوه هنوز هم جواب می‌دهد. بنابراین اگر بابابرقی امروز بود، باز هم برایمان شعر می‌خواند اما این بار متفاوت‌تر و با سبک‌های جدید‌تر و به‌روزتر. کسی چه می‌داند شاید با موسیقی راک مردم را به صرفه‌جویی دعوت می‌کرد.

به اعتقاد شهشهانی‌نژاد، اگر بابابرقی امروز بود، حتما کمبود برق با صرفه‌جویی جبران شده بود ...

ام‌البنین دیوسالار/ روزنامه جام جم