انتشار: ۱۶:۰۳ - ۱۹ تير ۱۳۹۷
پروین(رخشنده) اعتصامی در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۲۸۵ یعنی حدودا هفت ماه پس از فرمان مشروطیت در تبریز متولد شده است .
تابناک فرهنگی :       
این شاعره بزرگ دوران درتاریخ ۱۵ فروردین ۱۳۲۰ یعنی19 ماه پس از شروع جنگ جهانی دوم و هفت ماه قبل اشغال ایران توسط روسیه و اینگلیس در تهران فوت نمود . او فرزند یوسف اعتصامی نویسنده و مترجم معاصر ایرانی و اختر اعتصامی  از شاعران دوره قاجاریه بود. از وی با عنوان مشهورترین شاعر زن ایران  یاد می‌شود.

پروین در سال ۱۲۹۱ در هنگامی که ۶ سال داشت به همراه خانواده‌اش از تبریز به تهران مهاجرت کرد؛ به همین خاطر پروین از کودکی با مشروطه‌خواهان و چهره‌های فرهنگی آشنا شد و ادبیات را در کنار پدر و از استادانی چون دهخدا و ملک الشعرای بهار آموخت. در دوران کودکی، زبان‌های فارسی و عربی و انگلیسی را زیر نظر پدرش در منزل آموخت و به مدرسه آمریکایی ایران کلیسا  رفت و در سال ۱۳۰۳ ،تحصیلاتش را در آنجا به اتمام رسانید.

او در تمام سال‌های تحصیلش از دانش‌آموزان ممتاز بود  و حتی مدتی در همان مدرسه به تدریس زبان و ادبیات انگلیسی پرداخت و هم‌زمان با تحصیل، شعر نیز می‌سرود. پدرش در کودکی اشعاری از حافظ و سعدی را به او می‌داد تا با تغییر قافیه، شعر دیگری بسراید؛ وزن آن را تغییر دهد تا در سرودن شعر تجربه بیندوزد. همچنین گاهی قطعه‌هایی زیبا و لطیف از کتاب های خارجی (انگلیسی، فرانسوی، ترکی و عربی) جمع می‌کرد و پس از ترجمه آن ها به فارسی، پروین را تشویق می‌کرد تا آن را به صورت شعر درآورد. به طور مثال، یوسف اعتصامی شعر «قطرات سه‌گانه» از تریللو (شاعر ایتالیایی) را ترجمه و در مجله بهار چاپ کرد. سپس پروین با الهام از این سروده، شعر «گوهر و اشک» را سرود.بنابراین پدر وی در شکل‌گیری زندگی هنری پروین و گرایش پروین  به سرودن شعر نقش مهمی داشت.

پروین اعتصامی از پایه‌گذاران سبک شعر مناظره‌ای است و در زمان حیاتش مجموعه‌ای از شعرهایش در قالب‌هایی مانند مناظره، مثنوی، قطعه و قصیده در قالب دیوان اشعار به چاپ رساند. او مدتی نیز در کتاب‌خانه‌ی دانشسرای عالی، به شغل کتابداری مشغول بود و بعد از آن قبل از دومین نوبت چاپ دیوان اشعارش، بر اثر بیماری حصبه درگذشت و در حرم حضرت  فاطمه معصومه(س) به خاک سپرده شد به پاس زحمات فراوان پروین اعتصامی در زمینه شعر معاصر ایران و سبک شعر مناظره‌ای، روز بیست و پنجم اسفندماه (۱۶ مارس) روز بزرگداشت پروین اعتصامی نامگذاری شده است .

همچنین  تندیس او در جلوی پلکان خانه پدری اش در تبریز که یکی از مهمترین جاذبه های گردشگری تبریز است .

وقایع تاثیرگذار بر زندگی شاعر
با توجه به اینکه  اشعار پروین که در زمینه های مختلفی است بهتر است نگاه مختصری به رویدادهای مهم در دوران حیات این شاعره بزرگ داشته باشیم.

در 24 تیر 1288 تهران به وسیله مشروطه خواهان فتح شد و در  پی آن آن دوران  استبداد صغیر یکساله محمد علی شاه به پایان رسید.در سال 1293 جنگ جهانی اول رخ داد و در سال 1294 نیروهای روس و اینگلیس به بهانه جلوگیری از نفوذ آلمان در ایران ، بخش هایی از ایران را  اشغال نمودند که در سال  1297 ارتش روسیه  آنهم بدلیل تبعیت از عهد نامه بین آلمان و دولت بلشویک  جدید انقلابی، نیروهای روس ایران را ترک نمودند.

ولی نیروهای انگلیس تا کودتای  1299 در ایران بودند در بین سالهای 1296  لغایت 1298 قحطی بزرگی ایران را فرا گرفت که بین 8 تا 10 میلیون نفر  یعنی حدود نصف جمعیت ایران در این قحطی که توام با بیماری آنفولانزای اسپانیایی بود ، فوت کردند که مسبب اصلی این قحطی و نسل کشی ایرانیان  انگلیسی ها بودند. در سال 1299 تهران بوسیله کودتای رضا شاه اشغال شد و در تهران حکومت نظامی اعلام شد و در سال 1304 سلطنت قاجاریه به پایان رسید و حکومت پهلوی بر تخت نشست.بنابراین ایام زندگی پروین تا زمان پایان تحصیلاتش پر از رویداها و حوادث دردناک بوده و بی شک این تجربیات گوناگون را  می توان در اشعار گوناگون پروین که دارای مضامینی چون  حق طلبی، همکاری، اتحاد و اتفاق ستمکشان و رنجبران، دفاع از رنجدیدگان و ستم کشیدگان، نکوهش ستمگران و ظالمان، دفاع از زن، عدالت، مساوات، نکوهش ظلم و بی عدالتی بخوبی دید. بنابراین میتوان پروین را واجد اندیشه سیاسی دانست، اما وی فاقد فلسفۀ سیاسی بوده است پروین اعتصامی در نگاه عدالت جویانۀ خویش و در جستجوی جامعه ای عادلانه و انسانی می باشد  در اشعار خود بارها از ظلم و جور و ستم و فقر و نابرابری از یک سو و عدل و مساوات و مردمی از دیگر سو سخن می گوید ولی از مکتب سیاسی خاصی برخوردار نمی باشد .

پروین اعتصامی و ادبیات
اولین شعرهای پروین اعتصامی در هفت سالگی او بوده است و برخی از زیباترین شعرهایش مربوط به دوران نوجوانی (یازده تا چهارده سالگی) او هستند. از معروف ترین شعرهایی که او در این سنین سروده است می‌توان به شعرهای گوهر و سنگ، ای مرغک، اشک یتیم، کودک آرزومند، صاعقه ما ستم اغنیاست، سعی و عمل و اندوه فقر را نام برد .شعرهایی که پروین در سنین کودکی می‌سرود بیشتر دارای محتوایی کودکانه، ساده و تخیلی بودند. یکی از شعرهای او در ۸ سالگی، مناظره‌ای بین «نخود و لوبیا» و یا سیر و پیاز است .

پروین شعرهایش را در حضور شاعران و دانشمندانی مانند علی اکبر دهخدا، ملک‌الشعرای بهار، عباس اقبال آشتیانی، سعید نفیسی و نصرالله تقوی که از دوستان یوسف اعتصامی بودند و بعضی اوقات به  خانه‌او می‌آمدند، می‌خواند و مورد تشویق آن‌ها قرار می‌گرفت. 

پس از اتمام دوره‌ی مدرسه‌ی آمریکایی[در سال 1303 چندی در همان‌جا تدریس کرد. در همان اوان ، پیشنهاد ورود به دربار به او داده شد ولی او  نپذیرفت وشعر «صاعقه ما ستم اغنیاست» را سرود که  این نشان دهنده روحیه بالا ، تسخیر نشدنی ستم ستیزی و بی باکی پروین  می باشد. شهرت پروین همچنان  رو به فزونی بود ولی  بدلیل اشعار ظلم ستیزانه در 1315 وزارت معارف ایران، بجای نشان درجه یک علمی نشان درجه‌ی 3 علمی برای «پروین» فرستاد که هیچوقت پروین این نشان را استفاده نکرد و این نشان را توهینی بخود می دانست .

دیوان پروین، شامل ۲۴۸ قطعه شعر می‌باشد، که از آن میان ۶۵ قطعه به صورت مناظره است.

اشعار پروین اعتصامی بیشتر در قالب قطعات ادبی است که مضامین اجتماعی را با دیده انتقادی به تصویر کشیده‌است. در میان اشعار پروین، تعداد زیادی شعر به صورت مناظره  میان اشیاء، حیوانات و گیاهان وجود دارد.درون مایه اشعار او بیشتر غنیمت داشتن وقت و فرصت ها، نصیحت های اخلاقی، انتقاد از ظلم و ستم به مظلومان و ضعیفان و ناپایداری دنیاست.در اشعار پروین استفاده هایی از سبک شعرای بزرگ پیشین نیز شده است .اشعار او را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد:
دسته اول که به آن سبک خراسانی گفته شده و شامل اندرز و نصیحت است و بیشتر به اشعار ناصرخسرو شبیه‌است.
دسته دوم اشعاری که به  آن سبک عراقی گفته شده و بیشتر جنبه داستانی به ویژه از نوع مناظره دارد و به سبک شعر سعدی نزدیک است. این دسته از اشعار پروین شهرت بیشتری دارند.

در شعر او اصالت و صداقت كلام و انديشه ي شاعرانه موج مي زند و انديشه هاي تازه و نو او متضمن نكات بلند اجتماعي، اخلاقي و انتقادي است و سرشار از عواطف و احساسات مادرانه ي يك زن، چنان كه طرز نگاه او به اطراف و جهان به عنوان مادري مهربان و دلسوز است به طوري كه استاد بهار مي گويد:دائما در فكر است، بيشتر نگران وظايف مادري است.

در سراسر اشعار پروين عشق و محبت موج مي زند، اما اين عشق، نه عشق ليلي و مجنون است و نه عشق لفظي امروز، بلكه عشق عارفانه و حقيقت جويي است.مرگ پدر پروین در سال 1316تاثیربسیار بدی را در روحیه پروین گذاشت و بعد از 13 روز جدال با بیماری در آغوش مادرش جان سپرد.

محمد علینی
ارسال نظرات
نام:
ایمیل:
* نظر: