محمد رضا شمس، نویسنده و مترجم در پاسخ به این سئوال که چرا رمان های خارجی در کشورمان مخاطبان زیادی دارد به خبرنگار شبستان، گفت: ما نویسندگان ایرانی روایت کردن را بلد هستیم اما چگونه روایت کردن را بلد نیستیم. یکصدایی می شود یعنی یک روایت را بلدیم اما چندصدایی را نه. نویسنده باید همچون بازیگر نقش های مختلف را بازی کند.
شمس ادامه داد: نویسندگان معروف دنیا در حوزه کودک و نوجوان کارهایشان با یکدیگر متفاوت است چه از نظر مضمون و چه دیالوگ و جملات اما نویسندگان ما اگر به تمام کارهایشان دقت کنیم، می بینیم که گاهی جملات دیالوگ ها در کتاب هایشان تکرار شده است، نوع تعریف ها، نوع چیدمان کلمات و جملات خیلی شبیه هم هست. حتی دیده می شود که اگر نویسنده ای پنج رمان نوشته است، دیالوگ های این پنج رمان یکسان هستند انگار انسانی است که تکثیر شده است در صورتی که هر کتاب باید روایت و نوع دیالوگ خاص خود را داشته باشد. هر انسان با انسان دیگری فرق دارد. کتاب ها هم باید با هم فرق داشته باشند. اگر کارگردانان تنها یک نقش واحد به بازیگری بدهند، آن بازیگر در همان نقش می ماند و مدام به تکرار می افتد.
این نویسنده با بیان اینکه ما نویسندگان هنوز مخاطب را نمی شناسیم، عنوان کرد: نمی دانیم نیازها، خواسته ها و آرزوهای مخاطب چیست و به چه فکر می کند؟ ما اگر برای نوجوان می نویسیم، به دوران نوجوانی خود رجوع می کنیم و نوجوانان امروز را در نظر نمی گیریم. حداکثر این است که به نوجوانی که در خانه داریم، توجه می کنیم و تنها علایق و سلیقه او را مدنظر قرار می دهیم. مخاطب شناسی یک علم است و کار بسیار سختی دارد. نویسنده باید به جاهای مختلف برود با افراد مختلف صحبت کند، قصه های خود را برای مخاطبان بخواند و بازخورد بگیرد. اینکه فقط در خانه کار کنیم و دلمان بخواهد کتابمان فروش رود و مخاطب زیاد داشته باشد توقع بی جایی است.
شمس تصریح کرد: برای جوانانی که نویسنده هستند، عجول بودن یک نوع آفت است. آنها می خواهند بنویسند و سریع چاپ کنند و فکر می کنند شاهکار کردند. ما کار نمی کنیم، بازنویسی نمی کنیم، شتاب زده کار را تحویل می دهیم. پیرمرد و دریای ارنست همینگوی 200 بار توسط نویسنده ویرایش شده است. حال وقتی ما 5-6 بار بازنویسی می کنیم آن هم رمان خودمان را دلمان بهم می ریزد. شتاب زدگی در نویسندگان ما معروف است و یکی از ضعف های ماست. هیچکس جایگاه خود را نمی شناسد. ناشران می خواهد سرمایه شان برگردد پس سراغ ترجمه می روند و یک مترجم ولو دانشجو انتخاب می کنند و کتابی ترجمه می کنند و این به ادبیات لطمه می زند، اینگونه مسایل ضعف ما را نشان می دهد.
وی با اشاره به اینکه نویسندگان ما هیچ چیزی از نویسندگان غربی کم ندارند، بیان کرد: بسیاری از کارهای ما از کارهای نویسندگان غربی بهتر است. 50 هزار کتاب در آمریکا چاپ می شود که پنج کتاب به ایران می آید و ترجمه می شود. در حقیقت ما بهترین کتاب های خارجی را انتخاب و ترجمه می کنیم. در نتیجه داریم بهترین کتاب های آنها را با کتاب های خود مقایسه می کنیم.
نویسنده کتابهایی همچون " مراد شمر "، "عروسی "، " صیادان ماه" و " دیوانه و چاه " نداشتن تئوری را از دیگر ضعف های رمان های ایرانی دانست و افزود: نویسندگان ما ادبیات نمی خوانند . نویسندگان باید به ابزار کارشان احاطه داشته باشند. بسیاری از اوقات نویسندگان ابزار کار را نمی شناسند. نویسنده رمان می نویسد اما نمی داند رمان چه مشخصاتی دارد. فرق رمان با داستان کوتاه و داستان بلند را نمی داند.
شمس اظهار داشت: نویسندگان ما رمان های معروف دنیا را نمی خوانند حتی رمان های ایرانی را نمی خوانند، در حقیقت ما کارهای همدیگر را نمی خوانیم. برای همین احاطه به کارهای نویسندگان داخلی و خارجی نداریم. آنها فلسفه و روانشناسی نمی خوانند، در صورتی که تمام اینها به نویسنده کمک می کند که بهتر بنویسند و کار خوبی ارایه دهد. نویسندگان به خصوص نویسندگان کودک و نوجوان باید سه برابر آنچه می نویسند، بخوانند.اگر نویسنده ای نخواند عقب می ماند.
وی تصریح کرد: به نمایشگاه فرانکفورت رفتم. کتاب های مختلفی آنجا دیدم. ما یک قطره در برابر دریا هستیم. اگر بخواهیم ادبیات کشورمان را بالا ببریم باید تلاش و کوشش کنیم و این به راحتی ممکن نیست. پشت نویسندگان خارجی قرص و محکم است. کتاب هایشان به زبان های مختلف ترجمه می شود اما ما تنها کتاب هایی که در جشنواره های معتبر مطرح شوند را به زبان های دیگر ترجمه می کنیم. در جایزه آندرسن حسن زاده جزو پنج نفر اول بالا آمد. برنامه ریزی ناشران بزرگ و اعتبارات زیاد باید همه پشت نویسندگان باشد تا نویسنده موفق شود. نهادهای هنری و ادبی از ارشاد گرفته تا جاهای دیگر باید برنامه ریزی های مدون و مشخصی داشته باشند که متاسفانه ندارند. مجوع این عوامل باعث می شود که رمان های ما خوانده نمی شوند اما رمان های آن طرف آب خوانده می شود.