انتشار: ۱۳:۵۹ - ۲۸ بهمن ۱۳۹۵
دکترغلامرضامحمد زاده
«الزامات ،موانع و راهکارهای توسعه مدیریت در صنعت طلا و جواهر ایران»


مقدمه :

مقام معظم رهبری سال 1395  را سال اقتصاد مقاومتی   اقدام و عمل نام نهاده اند و این نشان از اهمیت خاص مقوله های یاد شده در این نامگذاری دارد در این میان بر اساس آمارها  و اطلاعات موجود و شواهد متعدد صنعت طلا و جواهر ایران می تواند با به کارگیری قابلیت ها و ظرفیت های بالقوه فراوانی که دارد در راستای توسعه اقتصاد مقاومتی  کشور نقش موثری را ایفا نماید.
در طی سالیان اخیر کشورهای همسایه و رقبای خارجی ما بسیار هوشمندانه به ابعاد گوناگون اهمیت این صنعت پی برده و با انجام تغییرات کلی و ایجاد ساختارهای علمی و نظام گرایانه از طریق مدیریتی صحیح و تحول یافته در تمامی فرایندهای تحقیق و توسعه ،ساخت و تولید ،بازاریابی و بازرگانی بین المللی به جایگاه های شاخصی در منطقه و حتی جهان دست یافته اند.

 و این در شرایطی است که کشور ما به لحاظ انفعال در مدیریت کلان صنعت طلا و جواهر منزلت واقعی خود را تاکنون کسب نکرده و عرصه را به رقبای خارجی خود واگذار نموده است .با توجه به اینکه کشورهایی نظیر ایتالیا ،ترکیه ،هندوستان ،تایلند ،سنگاپور ،هنگ کنگ و غیره امروزه در زمره موفق ترین تولید کنندگان و صادرکنندگان مصنوعات طلا و جواهر در جهان هستند برای ورود به پهنه رقابت با آنان به تغییراتی بنیادین در نظام مدیریتی این صنعت در ایران نیاز می باشد و دانش محوری و نتیجه گرایی را بنا به ضرورت بایستی درارکان آن مستقر ساخت تحقق این موضوع نیز خود به یک عزم ملی و مدیریتی  جهادی در نوع خود پیوند می خورد و در آن تنیده می شود .

.بدیهی است در پرتو تحولی عمیق و ریشه دار وبسط و گسترش حوزه های دانش و مهارت در ساختارها ی مدیریتی صنعت طلا و جواهر ایران و از سوی دیگر از میان برداشتن موانع و مقاومتهای سرسختانه که در این مسیر نسبتا دشوار وجود دارد میتوان امیدوار بود که صنعت مذکور با گام های بلند و شتابنده تری بتواند  فاصله خود را باکشوهای یادشده  کاهش داده و همپای کاروان پیشرفت و توسعه راه خود را به سوی آینده ادامه دهد.


حوزه های خاص مسئولیت و وظایف مدیریت در صنعت طلا وجواهر :


نقشی که مصنوعات طلا و جواهردر زندگی امروز بشر ایفا میکندبا گذشته های تاریخ تفاوت های چشمگیری پیدا کرده است و طلا و جواهرات  به گونه ای شگرف درکلیه ابعاد اقتصادی ،اجتماعی و فرهنگی جوامع معاصر با چهره ای جدید ظاهر شده است .

اگر در گذشته از طلا و جواهرات برای به رخ کشیدن ثروتهای شخصی و تفاخر و تجملات زندگی استفاده می شد امروزه اهداف جدیدی از جمله اشتغال زایی ،ارز آوری و رونق اقتصادی برای  آن در نظر گرفته می شود .

جنگ های خونین  و بی شماری که در طول تاریخ برای تصاحب گنج ها و معادن فلزات و کانی های گرانبها بین کشورهای صاحب قدرت رخ میداد امروزه به نبردی پنهان در عرصه اقتصادی برای تصرف  وتسخیر بازارهای مصرف جهانی طلا و جواهرات تبدیل شده است که ماهیت کاملا متفاوتی با گذشته دارد .

بنابراین وظایف و مسئولیت های مدیران این صنعت نیز دگرگون گشته و بایستی با روش شناسی ها و تدابیر نوینی این وظایف و مسئو لیت هارا به انجام رساند.

تمرکز بر تسهیل گری ،تبادل دانش و اطلاعات ،ایجاد و توسعه شبکه ارتباطات داخلی و بین المللی از جمله وظایف اساسی جدیدی هستند که مدیران صنعت مذکور لحظه ای از آنها نباید غفلت بورزند .

از سوی دیگر بار مسئولیت اجتماعی نظام مدیریتی حاکم بر صنعت طلا و جواهر نیز به گونه ای باورنکردنی نسبت به گذشته سنگین تر شده است و مدیران وظیفه پیدا کرده اند که شکاف بزرگی را که همواره میان انتظارات جامعه صنفی و صنعتی و عملکر د آنان به وجود می آید سریعا پر نمایند تا بتوانند کارنامه قابل قبولی از خود ارائه نمایند .

صرفنظر از حوزه دانش و مهارتهای مورد نیاز که به مهمترین آنها اشاره شد اخلاق مدیریتی نیز از یکی از مولفه هایی است که رفتارهای اجتماعی را در صنعت طلا و جواهر کشور شدیدا تحت تاثیر خود قرار می دهد .

این یک اصل مسلم است که ضوابط اخلاقی از آنچنان اهمیتی برخوردار است که حتی از الزامات قانونی و مقررات موضوعه نیز جلوتر و فراتر حرکت می کند و باید حساسیت های ویژه آن را برای لحظه ای از نظر دور نداشت .

اخلاق مدیریتی در صنعت طلا و جواهر ایران تحت الشعاع نیروهای مختلف درون زا و برون زا قراردارد که عوامل فرهنگی اجتماعی ،روابط حرفه ای ،قانون و رقبای بازار شامل همکاران و زیردستان و نیز افراد بالا دستی از جمله آنهاست واینها هر یک به سهم خود نقش تعیین کننده ای در هنجارها ،کردار و رفتار و همچنین اخلاق مدیران این صنعت ایفا می کنند .

برای اینکه در موردتاثیر گذاری عوامل فوق در توسعه صنعت طلا و جواهر ایران به یک قضاوت ساده دست بزنیم کافی است  ارتباط آنها با شیب کند توسعه این صنعت درکشورمورد توجه قرار دهیم .


مهارتها و قابلیت های مورد نیاز مدیران صنعت طلا و جواهر :

همانگونه که اشاره شد امروزه نقش مدیران د رصنایع مختلف بطور مداوم در حال تغییر و تحوّل است و پیشرفتهایی که در کشورهای نو خاسته  در این صنعت دائما د ر حال وقوع می باشد از همین مسئله سرچشمه می گیرد .مدیران صنعت طلا و جواهر در شرایط کنونی جهان با نگاهی آینده نگر مبتنی بر اندیشه و عمل استراتژیک آن هم در راستای چشم انداز ترسیم شد ه و با درک و به کارگیری اصول تفکر سیستمی ،خلاقیت و تدبیر و برنامه ریزی های خود را انجا م داده و به آن ها جامه عمل می پوشاند .

دانش تخصصی مدیریت در صنعت طلا و جواهر امروزه چنان وسعتی یافته که در برخی از مراکز دانشگاهی خارج از کشور به عنوان یک رشته تحصیلی دایر است و تغییرات و دگرگونی هایی که شاهد آن در این گونه ممالک شاهد هستیم بعضا از همین طریق بوجود می آید.

از سوی دیگر هر گاه قرار باشد که تحولی در ارکان مختلف صنعت طلا و جواهر رخ دهد و این صنعت در راستای رونق اقتصادی ،ایجاد اشتغال و کسب درآمد های سرشار ارزی برای کشور فعال شود در در جه نخست بایستی قابلیت ها و مهارتهای خاصی را در مدیران سطوح مختلف آن ایجاد نمود و در این رابطه آموزش های خاصی را به آنان ارائه نمو د .حداقل آمادگی هایی که در این چارچوب برای متحول ساختن نگرش و ارتقاء توانمندیهای  رفتاری مدیران باید مورد توجه قرار گیرند شامل موارد زیر است :

1-توانایی ترسیم یک چشم انداز روشن و وسیع برای توسعه صنعت طلا و جواهر از طریق همگرایی و ایجاد یک عزم راسخ ملی  برای نیل به این چشم انداز
2-درک و بکارگیری عملی اصول تفکر سیستمی ،مفاهیم کلاسیک مهندسی سیستم ها و روش شناسی های جدید مدیریت د رصنعت طلا و جواهر
3-ایجاد و به جریان در آوردن دانش و شناسایی دانش به عنوان یک سرمایه حیاتی در روند توسعه همه جانبه صنعت طلا و جواهر
4-تلفیق سرمایه دانشی با فرایند های مدیریت استراتژیک و ایجاد فضای جانب داری از دانش
5-درک عمیق آرایش و ساختاراجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی نظام صنعت طلا و جواهر
6-رهبری تغییر و نوآوری و الهام بخشیدن ،متعهد ساختن و حمایت دیگران از طریق تغییر نگرش در جامعه صنفی و صنعتی طلا و جواهر کشور
7-ایجاد یک رویکرد توافقی و اجتماعی برای تصمیم گیری و افزایش عملکرد و ارائه نتایج ثمر بخش توسعه ای در این صنعت
8-مرتبط ساختن مهارت ها و دانش پراکنده د رراستای بهسازی و ارتقاء صنعت طلا و جواهر
9-داشتن مذاکرات هدایت گرانه منظم با نهادهای داخلی و بین المللی برا ی تحقق اهداف چشم انداز توسعه صنعت طلا و جواهر ایران
10-توانایی فراهم ساختن طیف وسیعی از فرصت ها و منابع مورد نیاز برای توسعه صنعت طلا و جواهر و تجزیه و تحلیل نظام جهانی این صنعت به منظور تدوین استراتژی های آینده نگرانه .
 
با بیان محور های ده گانه فوق در حقیقت می توان اذعان داشت که بسیاری از آنها در حال حاضر در شیوه های مدیریتی گذشته و حال صنعت طلا و جواهر وجود نداشته و همین موضوع سبب عدم توسعه یافتگی این صنعت در کشور شده است. بدون شک ساز و کارهای مناسب برای ایجاد این توانایی ها  در مدیریت کنونی نیز تاکنون تعریف نشده و به نظر می رسد که این روند همچنان ادامه دارد .

شاید دلیل اصلی این مسئله فقدان آگاهی های لازم در برنامه ریزان توسعه ملی در خصوص چالش های موجود و فراروی صنعت مذکور و عدم دسترسی به اطلاعات دقیق در این رابطه باشد .

البته در این مورد شاید بتوان وجود منافع خاص برای طیف های خاصی  که این شرایط را خواهان هستند و توانایی سرپوش گذاردن براین چالش ها را در نهادهای متولی توسعه کشور دارا می باشند به موارد فوق الذکر افزود.

در هرحال برای اینکه در یک فرایند میان مدت بتوان قادر به ایجاد بخش عمده ای از توانایی ها و شایستگی های لازم در مدیریت صنعت طلا و جواهر کشور گردید مجموعه ای از مهارت های نرم را بایستی از طریق آموزش های مستقیم و غیر مستقیم و برگزاری کارگاه های مشاوره ای به این بخش انتقال داد. که از جمله آنها نگرش کل گرایانه ، خودآگاهی ، خود تنظیمی ، انگیزه یابی ، تحمل ابهام ، عدم خود شیفتگی و نیز مهارت هایی مانند انعظاف پذیری ، جمع افزایی را می توان برشمرد .

شایان ذکر است حتی اگر مدیریت صنعت طلا و جواهر کشور به توسعه مهارت های فوق متمرکز شود این نیاز همچنان پابرجا خواهد بود که در زمینه ارتقا دانش حرفه ای مدیران آن  نیز تلاش های مضاعفی به عمل آید و آنان در جریان تازه ترین یافته های علمی و فناوری روز جهانی قرار گیرند تا از طریق تلفیق مهارت های یاد شده به مدیرانی کارآمد ، تسهیل گر و پیشگام تحول تبدیل شوند.


نتیجه گیری :

مطالعات انجام شده در رابطه با عدم توسعه صنعت طلا و جواهر ایران و باز شناسی رمز توسعه یافتگی کشور های نوخاسته در این صنعت نشان می دهد که تاکنون زمینه های لازم برای تعلیم و تربیت مدیران کارآمد برای این صنعت در کشور هیچگاه فراهم نبوده و بدون شک تعجب آور نخواهد بود که پیدا کردن افرادی با ویژگی های ذکر شده در حال حاضر با مشکلات و موانعی همراه است لیکن این مقدمات و الزامات تدریجا" بایستی فراهم گردد تا از سوی نهادهای متولی توسعه کشور برای انتخاب مدیران آینده در این صنعت ضوابطی فراتر از آنچه در حال حاضر وجود دارد در نظر گرفته شود و ترتیباتی اتخاذ گردد تا حداقل استانداردهای علمی و مهارت های پایه ای برای افرادی که وارد چنین حوزه حساس مدیریتی می شوند تعریف گردد و یا دوره های آموزشی خاصی در این زمینه برای بهبود وضعیت موجود طرح ریزی و اجرا شود .

 از جمله موضوعاتی که لازمه این طراحی است توسعه رهبری استراتژیک ، مشارکت جویی و همسویی ، تشویق و حمایت از تولید ، تسهیم دانش و توسعه منابع انسانی ، ارتقاء سطح ارتباطات داخلی و خارجی ، توجه به برنامه های ایجاد تحول در صنعت طلا و جواهر و روش شناسی های مرتبط با آنها می باشد .

از سوی دیگر بایستی با چند هدف روشن در خصوص مهندسی مجدد و طراحی یک سیستم پویا و متحول برای این صنعت گام برداشت. این اهداف ضرورتا" متضمن بالا بردن میزان اطمینان از اینکه یک سیستم کارآمد توسعه گرا برای صنعت طلا و جواهر ایران بوجود آید تا در راستای تحقق اهداف چشم انداز ترسیم شده حرکت کند خواهد بود .

 در این رابطه بطور قطع ایجاد ابزارهای لازم برای پیشبرد و کنترل عملیات و فرایندهای توسعه و افزایش توان تولید و شتابنده ساختن روند رونق اقتصادی نباید از نظر دور بماند .

 از جمله موانعی که در حال حاضر از استقرار یک نظام مدیریتی روزآمد  ممانعت به عمل آورده    می توان به برداشت های نادرست مبتنی بر مفروضات قبلی ، عادت زدگی ، ترجیح رفتارها و هنجارهای جاری به رفتارهای جدید ، گریز از یادگیری و نگرانی از پیامدهای حاصل از تغییر و دگرگونی در صنعت طلا و جواهر ایران اشاره کرد.

 کلام آخر اینکه هرگاه نظام مدیریتی کنونی از متعهد ساختن خود برای ایجاد تغییرات جدید و آینده گرا و هدایت مشارکت در فرایند توسعه متوازن صنعت طلا و جواهر و همگامی آن با تحولات جهانی باز بماند و در این زمینه مصمم وارد عرصه عمل نشود سرمایه عظیم اجتماعی خود را در میان جامعه آگاه صنفی و صنعتی طلاوجواهر از دست خواهد داد و آنان مسیری دیگر را برای رسیدن به تصویری که هم اکنون برای آینده خود ترسیم نموده اند انتخاب خواهد کرد.

َ
*دکتر غلامرضا محمدزاده
مدرس و پژوهشگر دانشگاه  در حوزه صنعت طلا و جواهر
                                                                              
ارسال نظرات
نام:
ایمیل:
* نظر:
نظرات بینندگان
انتشار یافته: ۱
در انتظار بررسی: ۰
غیر قابل انتشار: ۰
  • محمود عمادپور
  • Iran, Islamic Republic of
  • ۰۸:۰۱ - ۱۳۹۵/۱۱/۲۹
0
0
علاوه بر مواردي كه نويسنده محترم اشاره فرمودند ميتوان براي گسترش و برون رفت از مشكلاتي كه صنعت طلا و جواهر با ان دست به گريبان است به راهكار هاي عملي زير اشاره كرد : ١-حذف ارزش افزوده ٢-اعزام اساتيد به كشورهاي صاحب سبك جهت فراگيري جديدترين شيوه ها و تكنيك ها در ساخت طلا و جواهر ٣-اجراي گردهمايي هاي ماهانه يا سالانه براي ارائه جديدترين شيوها ي ساخت و رفع مشكلات اين صنعت از طريق بحث و گفتگو با حضور مسئولين ٤-كمك مالي به علاقمندان و هنرمنداني كه بتوانند هنر ايراني را در غالب طراحي و ساخت وارد صنعت طلاسازي نمايند تا اين هنر بتواند شكل و رنگ مدرن به خود بگيرد