حال دوبله ایران خوب نیست!

به گزارش سرویس سیینما و تئاتر تابناک فرهنگی ؛دوبله (گفتار صداپیشگان به جای هنرپیشه های اصلی فیلم) از ابتدای قرن حاضر خورشیدی حوالی 1309 در اروپا برای ناطق کردن فیلم های صامت به کار گرفته شد و اولین فیلم فرانسوی (دختر فراری) در سال 1325 در ترکیه به فارسی دوبله و در ایران به نمایش درآمد.
صنعت دوبله ایران با ورود فیلم های خارجی و فعالیت های هنرمندان ایرانی قوت گرفت و اواخر دهه 40 به اوج موفقیت رسید و در سال 1342 سندیکای گویندگان و سرپرستان گفتار فیلم تاسیس و در سال 53 به انجمن گویندگان و سرپرستان گفتار فیلم تغییر نام یافت.
با تاسیس واحد دوبلاژ صدا و سیما در سال های 43 و 44 که یکی از قدیمی ترین واحدهای سیماست، کار دوبله فیلم ها به صورت مستمر در تلویزیون ادامه یافت.
از طرف دیگر دوبله در استودیوهای خصوصی نیز انجام می شد و برای نمونه در استودیوی خصوصی مولنروژ 1 و 2 نیز به مدیریت ایرج دوستدار و علی کسمایی (معروف به پدر دوبله ایران) دوبلورهای جوان آموزش می دیدند و فیلم های خارجی دوبله می شد.
با پیروزی انقلاب اسلامی و کاهش نمایش فیلم های خارجی دوبلورها با کاهش حجم کار روبرو شدند؛ اما کارگردانانی مثل مرحوم علی حاتمی، ناصر تقوایی و مسعود کیمیایی با علاقه به دوبله به جان گرفتن این هنر کمک کردند.
با پایان دهه 60 و ورود امکانات فنی مربوط به صدابرداری سرصحنه همچنین علاقه کارگردانان به صدابرداری همزمان دوبله از اوج فاصله گرفت و به آثار غیرایرانی توسط واحد دوبلاژ صدا و سیما معطوف شد. زیرا تلویزیون سریال و فیلم های خارجی مناسبی را خریداری و پخش می کرد و مدیران دوبلاژ معتبر و گوینده های درجه یک این عرصه با از بین رفتن استودیوهای بزرگ بعد از انقلاب به تلویزیون کوچ کردند. روندی که هر چند به دلیل شکایت از دستمزدهای کم با فراز و فرود ادامه داشت تا آنکه بار دیگر صنعت دوبله با موانع جدیدتری روبرو شد.

** شکست انحصار دوبله در صدا و سیما
پیشرفت فناوری که اجازه تاسیس ارزان تر و تسهیل خرید و انتقال فناوری های ضبط صدا را داد و ورود جوانان علاقمند به این عرصه با صداهایی کم و بیش خاص تعداد گویندگان فیلم ها را افزایش داد.
در همان حال گسترش شبکه های تلویزیونی در دهه 70 و تاسیس شبکه های ماهواره ای فارسی زبان آن سوی مرزها که از اواخر دهه 80 شروع به پخش سریال های فارسی کردند نیاز به دوبله را بیشتر کرد.
افزایش ارتباطات سینمای ایران با سینمای جهان باعث شد مردم ایران از فیلم های روز دنیا مطلع شده و علاقمندی برای دیدن این فیلم ها هم بیشتر شود.
انواع نرم افزارها، اینترنت های تند و کند و نصب چند سیستم در یک اتاق کوچک، به کمک آمد تا فیلم های روز دنیا به سرعت دانلود و با زیرنویس یا دوبله راهی بازار شود.
در این وانفسا استودیوهای زیرزمینی برای دوبله فیلم ها و سریال های خارجی به سفارش شبکه های ماهواره ای یا برای پخش در بازار داخلی به صورت قاچاق شروع به کار کردند.
اما از آنجا که این دوبله ها به سرعت و عموما با کمک جوانان علاقمند صورت می گرفت از کیفیت برخوردار نبود که لطمه ای بزرگ برای صنعت دوبله ایران بود.

** چرا حال دوبله خوب نیست؟
تورج نصر (صداپیشه یوگی و دوستان) در مورد وضعیت امروز دوبله به خبرنگار ایرنا می گوید: وضعیت دوبله خوب نیست؛ انیمیشن یا فیلم جدیدی خریداری نشده است و کار زیادی برای دوبله نیست.
وی درمورد استودیوهای خصوصی هم گفت: شرکت هایی که با آنها کار می کردم؛ مثل استودیو «رها» و «قرن بیست و یک» هم حجم کارهایشان را پایین آورده اند.
نصر درمورد مهم ترین چالش این روزهای دوبله اضافه کرد: الان بزرگ ترین لطمه به دوبله ایران را استودیوهای زیرزمینی می زنند، فیلم های قاچاق را دانلود می کنند و با گوینده های تازه کار بدون دستمزد دوبله می کنند، هیچ ارگانی هم نیست که جلوی آنها را بگیرد.
خسرو خسروشاهی (صداپیشه صدای آلن دلون و آمیتا پاچان) نیز به خبرنگار ایرنا گفت: من در سال شاید سه یا چهار فیلم دوبله کنم؛ آن هم اگر شرایط سفارش دهنده ها با من هماهنگ باشد.
وی همچنین به سایت هایی اشاره کرد که فیلم های روز را بدون کیفیت، رایگان یا با بسیار قیمت نازل عرضه می کنند و افزود: باید پرسید این سایت ها با چه مجوزی فیلم های مطرح روز را با دوبله بی کیفیت روی سایت خود می گذارند.
بیژن علی محمدی عضو هیات مدیره و خزانه دار انجمن گویندگان و سرپرستان گفتار فیلم در این مورد می گوید: ما مرتب با مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی رایزنی داریم ولی قضیه بسیار پیچیده است.
وی گفت: آخرین نشست ما یک ماه قبل بود، دوستان در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می گویند به دلیل وجود فناوری دوبله آسان تر شده است و موسسات، نهادهای مختلف و شرکت های خصوصی کارهای مختلفی از مستند تا غیره را می سازند و روی آن صداگذاری می کنند.
به گفته علی محمدی، مسئولان ارشاد معتقدند جوانان باید کار کنند و نمی توان جلوی آنها را گرفت. اما یکی از بحث های بزرگ ما بر سر انیمیشن ها و فیلم های روز دنیاست که چطور این انیمیشن ها و فیلم ها منتشر می شود.
علی محمدی افزود: در دولت قبل که اصلا مسئولان ارشاد توجهی به وضعیت دوبله نداشتند و از انجمن می خواستند موسسات زیرزمینی را معرفی و دستگیر کنند، ولی این کار ما نیست.
وی ادامه داد: اما در این دولت توجه بیشتر شده؛ اما اقدام جدی صورت نگرفته است.
عضو هیئت مدیره انجمن گویندگان و سرپرستان گفتار در مورد آموزش دوبلورهای جوان ادامه داد: ما در انجمن که یکی از انجمن های زیر نظر خانه سینماست، 200 تا گوینده داریم که نیمی از آنها بیکار هستند آموزش در این حالت چه فایده ای دارد؟
وی در مورد فعالیت های واحد دوبلاژ صدا و سیما و تاثیر آن در دوبله نیز می گوید: سازمان هم به دلیل محدودیت های فرهنگی و مشکلات مالی فیلم خوب کمتر می خرد به همین دلیل فعالیت ها در سازمان هم کم شده است. اما دوبله همان انرژی قبل را دارد و هنوز هم اگر فیلم خوب باشد به خوبی کار می شود.
البته اشاره به این نکته نیز مهم است که غیر از انجمن بازیگران و سرپرستان گفتار فیلم که اصلی ترین انجمن صنفی دوبلورهاست انجمن های دیگری نیز با عضویت شماری از گویندگان تاسیس شده است و شاید یکی از دلایل مشکلات دوبلورها قدرتمند نبودن مهم ترین تشکل صنفی، متفرق بودن و اختلاف نظر عمده میان صداپیشگان قدیمی و حتی مشکلات با دوبلورهای جوان باشد.
حسن طرازنده مدیر واحد دوبلاژ صدا و سیما هم در مورد علت کم کاری دوبلورهای برجسته کشور گفت: بخشی از این امر به کاهش سفارشات شبکه ها برمی گردد که به همین دلیل حجم کار واحد دوبلاژ هم کم شده است.
«ضمن اینکه این واحد در فرآیند خرید برنامه ها دخیل نیست و خرید برنامه ها در اختیار اداره کل تامین برنامه های خارجی است».
وی افزود: بخش دیگر هم ناشی از این است که خارج از سازمان استودیوهای شخصی و خصوصی کارها را با کیفیت و هزینه های پایین تر دوبله می کنند و گاه شبکه ها کار دوبله خود را به این استودیوها واگذار می کنند. دلیل دیگر نوع کارهایی است که به واحد دوبلاژ سفارش داده می شود با توجه به پرسوناژهای خاصی که دارند بخشی از گوینده ها در دوبله بعضی آثار کمتر به کار گرفته می شوند.
طرازنده تاکید کرد: با وجود این کم کاری ها در سال 94، به طور مثال 1500 ساعت برنامه در واحد دوبلاژ دوبله و 1200 ساعت ترجمه شده است.
مدیر واحد دوبلاژ صداوسیما در مورد برگزاری دوره های آموزش و تربیت دوبلورهای جوان ادامه داد: ما دوره های آموزشی نداریم، تست هایی می گیریم و برای کسانی که پذیرفته شده اند دوره می گذاریم. آخرین تست را اسفند گذشته گرفتیم که هیچ کس در آن پذیرفته نشد.
وی گفت: هرگز برای جذب دوبلور فراخوان کلی نمی دهیم؛ زیرا تعداد افرادی که می خواهند شرکت کنند بسیار زیاد خواهد بود ولی به دلیل مرجع بودن تلویزیون در این زمینه علاقمندان درخواست های خود را برای تست به امور دوبلاژ سیما ارسال می کنند در این میان کسانی که در تئاتر یا رادیو سابقه دارند موفق تر هستند و همین افراد اگر در تست موفق شوند بعد از دوره آموزشی اسم شان ثبت می شود و در کارها از آنها استفاده می کنیم. مثلا طی 10 سال گذشته 30 نفر را جذب کرده ایم که همه رل می گویند و در کنار بزرگان بار دوبله را به دوش می کشند.
وی در مورد اینکه بعضی دوبلورها می گویند به علت افزایش سریال های کره ای انگیزه خود را برای دوبله از دست داده اند گفت: این قضاوت درستی نیست که بگوییم چون مثلا کارها به سمت کره ای، چینی و غیره رفته دوبلورها بیکار شده یا انگیزه آنها کم شده است. فیلم، فیلم است فرق ندارد؛ آنچه بر اساس نیاز مخاطب است یا بر اساس معیارهای صداوسیما خریده شده است باید دوبله شود.

** از افول جهانی دوبله تا ضرورت پیوستن به قانون کپی رایت در ایران!
از گفته های پیشکسوتان عرصه دوبله و مسئولان از انجمن بازیگران و سرپرستان گفتار فیلم و حتی واحد دوبلاژ صداوسیما می توان تا حدی به چالش های این صنعت و مشکلات فعالان قدیمی و علاقمندان جوان آن پی برد؛ از یک سو ورود بی رویه و بدون مجوز فیلم ها و انیمیشن های روز و دوبله زیرزمینی آنها توسط سودجویانی که از جوانان علاقمند بدون دستمزد استفاده می کنند، بازار را برای دوبله حرفه ای آثار نامناسب کرده است.
از طرف دیگر اتکای بیشتر تلویزیون به فیلم ها و سریال های داخلی موجب کمی آثار خریداری شده خارجی و در نهایت دوبله آنها شده است.
از این گذشته نباید فراموش کرد؛ پیشرفت فناوری روزگار جدیدی را برای صنعت دوبله نه تنها در ایران بلکه در همه جای دنیا رقم زده است؛ صدابرداری سر صحنه و امروزه فیلمبرداری و صدابرداری با انواع دوربین های دیجیتال و حتی دوربین های موبایلی دیگر به اصل اساسی فیلم و سینما تبدیل شده است.
در همین حال گسترش زبان انگلیسی در جهان و تسلط سینمای آمریکا بر دیگر کشورها نیاز به دوبله را تا حد زیادی از بین برده است و بسیاری از سینمادوستان با زیرنویس فیلم ها را می بینند.
با همه اینها نمی توان منکر شد دوبله خوب و حرفه ای با صداهای شاخص که پیش از این در صنعت دوبله ایران وجود داشت، همچنان مورد نیاز است و باید ادامه یابد. برای تحقق این امر یقینا پیوستن به قانون حق تکثیر (کپی رایت) و خرید مجاز فیلم ها از صاحبان آنها همچنین توجه بیشتر مسئولان به بازار پخش فیلم و انیمیشن می تواند اولین مرحله باشد.
ضمن اینکه همزمان نباید از ضرورت تربیت نسل جدید در صنعت دوبله غافل شد و این مهم یقینا باید به دست استادان دوبله صورت گیرد که امروزه کمتر کار می کنند و پیش از آنکه دیر شود باید تجربیات خود را در تربیت شاگردان مستعد به کار گیرند./ایرنا