فریدون مشیری؛ شاعری میانه گرا

«دل من دیر زمانی است که می پندارد: «دوستی» نیز گلی است؛ مثل نیلوفر و ناز، ساقه ی ترد ظریفی دارد. بی گمان سنگدل است آنکه روا می دارد، جان این ساقه نازک را -دانسته- بیازارد...» این متن، برگی از دفتر شعر فریدون مشیری شاعر معاصر ایرانی است که در سی ام شهریور 1305 هجری خورشیدی در تهران دیده به جهان گشود. اویی که شعرش آینه تمام نمای احوال و صفت های او دانسته می شود، اندیشه هایش انسان دوستانه و نجیب است و برای احساس و عواطف عاشقانه ی خویش از لطیف ترین و زیبا ترین واژه ها و تعبیرها بهره می جوید.

فریدون مشیری درباره ی زندگی خود چنین گفته است: «در سال ۱۳۲۰ که ایران دچار آشفتگی هایی بود و نیروهای متفقین از شمال و جنوب به کشور حمله کرده و در ایران بودند ما دوباره به تهران آمدیم و من به ادامه تحصیل مشغول شدم. دبیرستان و بعد به دانشگاه رفتم. با اینکه در همه دوران کودکی… از استخدام در ادارات و زندگی کارمندی پرهیز داشتم ولی… در سن ۱۸ سالگی در وزارت پست و تلگراف مشغول به کار شدم و این کار ۳۳ سال ادامه یافت.»

او شاعری میانه گرا بود که شعرش بازتابی از تمامی نشانه های زندگی و حادثه هایی محسوب می شود که بر او گذشته است.

تشنه توفان، گناه دریا، نایافته، ابر، ابر و کوچه، بهار را باور کن، ریشه در خاک، پرواز با خورشید، از خاموشی، برگزیده شعرها، کوچه و... از جمله اثرهای ارزنده ی این شاعر برجسته به شمار می رود.

وی علاوه بر فعالیت های ادبی به خبرنگاری و نویسندگی می پرداخت و پس از مدتی توانست مسوولیت صفحه شعر و ادب مجله روشنفکر و تنظیم صفحه شعر و ادبی مجله سپید و سیاه را برعهده بگیرد و به همکاری با مجله ی سخن به سردبیری پرویز ناتل خانلری بپردازد.

او توجه خاصی هم به موسیقی ایرانی داشت. بنابراین به عضویت شورای موسیقی و شعر رادیو درآمد و سهم بسزایی را در پیوند شعر با موسیقی ایفا کرد و در سال های پایانی عمر خود به شرکت مخابرات ایران انتقال یافت و در ۱۳۵۷ هجری خورشیدی از خدمت دولتی بازنشسته شد.
سرانجام فریدون مشیری خالق شعر کوچه، پس از سال ها سرودن اشعاری ناب، در سوم آبان 1379 هجری خورشیدی در 74 سالگی در تهران رخ در نقاب خاک کشید.

**پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت سالروز تولد فریدون مشیری به گفتگو با «سمیه صدرایی» عضو هیات علمی دانشگاه علوم تحقیقات تهران و استاد زبان و ادبیات فارسی پرداخته است.

**برگی از زندگی فریدون مشیری
سمیه صدرایی فریدون مشیری را زاده ی سی ام شهریور 1305 هجری خورشیدی در تهران دانست و عنوان کرد: او در همان اوان کودکی به همراه خانواده اش به همدان رفت و مدتی در این شهر به تحصیل پرداخت و پس از چندی دوباره به تهران بازگشت و در آنجا با ورود به مدرسه ی دارالفنون و ادیب دوره ی دبیرستان را سپری کرد و با حضور در دانشگاه و به پایان بردن رشته ی زبان و ادبیات فارسی توانست در اداره ی پست و تلگراف مشغول به کار شود.

وی با بیان اینکه فریدون مشیری در خانواده ای اهل شعر و ادب رشد و پرورش یافت، گفت: پدر و مادر این ادیب بنام شعر می سرودند. با وجود چنین شرایطی بود که او سرودن شعر را از نوجوانی یعنی از 15 سالگی با الهام از شاهنامه خوانی پدرش آغاز کرد و نخستین مجموعه ی شعرهایش را با نام «تشنه ی طوفان» در 28 سالگی با مقدمه ی محمدحسین شهریار و علی دشتی از شاعران و نویسندگان ایرانی به چاپ رساند. مشهورترین اثر شعری وی «کوچه» نام دارد؛ اثری عاشقانه، با زبان نو فارسی که در اردیبهشت 1339 هجری خورشیدی در مجله ی روشنفکر به چاپ رسید، بیشترین شهرت این شاعر برجسته به دلیل سرودن این اثر جاودانه است.

**دیدگاه فریدون مشیری درباره شاعران سنتی و معاصر ایران
عضو هیات علمی دانشگاه علوم تحقیقات تهران نظر فریدون مشیری را درباره ی شاعران سنتی و معاصر کشور چنین توصیف کرد: به صورت کلی علاوه بر اینکه وی به سنت های پیشینیان احترام می گذاشت، برای شاعران پیش از خود هم ارزش بسیاری قایل بود و در کنار آن به شاعران نو، دیدگاهی مثبت داشت. او با برگزیدن سبک «چهارپاره» در نخستین مجموعه ی شعری خود به نام تشنه ی طوفان، به عنوان یکی از سردمداران این سبک محسوب می شود.

چهارپاره نوعی قالب های شعری به شمار می رود که در دوره ی معاصر گسترش پیدا کرد و از دوبیتی هایی با معنای منسجم تشکیل شده است، با این تفاوت که برخلاف دوبیتی، به صورت رایج مصرع های اول با مصرع های دوم و چهارم هم قافیه نیست و از نظر وزن نیز کافی است که مصرع ها هم وزن باشند. پس از آنکه فریدون مشیری این سبک را در سرودن برخی از شعرهای خویش به کار برد، شاعران پس از وی چون هوشنگ ابتهاج، اخوان ثالث و سیاوش کسرایی به همین سبک به سرایش شعرهای خود پرداختند، بنابراین می توان گفت که این روش و سبک شعری او که به سبک شعر گذشتگان و شعر نو احترام گذاشته است، بسیار رواج پیدا کرد و مورد استقبال شاعران و ادیبان این مرز و بوم قرار گرفت.

**فریدون مشیری؛ موسیقیدانی برجسته
وی در ادامه ی سخنانش افزود: فریدون مشیری به موسیقی علاقه ی بسیاری داشت و اینگونه که در تاریخ عنوان شده است، او به راحتی می توانست ردیف(طرز قرار گرفتن آهنگ ها و نغمه های موسیقی) و گوشه (گاهی به آن مقام نیز گفته می شود، از اساسی ترین مؤلفه های هویت موسیقی ایرانی است) هر سازی را که نواخته می شد، تشخیص دهد، بدین شکل او را یکی از برجسته ترین موسیقیدان های ایران زمین می دانند. وی در آن دوره برنامه ای با نام «گل های تازه» را در رادیو ایران اجرا می کرد که سبب شهرت بیشتر او در این زمینه شد. این هنرمند مبتکر هم در خواندن و هم در نواختن موسیقی از مهارت بسیاری برخوردار بود.

**فریدون مشیری؛ شاعری میانه گرا
سمیه صدرایی این شاعر برجسته را پیشرو شاعران سنتی چون حافظ، سعدی، فردوسی و ... دانست و خاطرنشان کرد: او به شعر نو نیز علاقه ی بسیاری داشت به گونه ای که سال ها به ستایش سبک شعری نیمایوشیج می پرداخت. این ادیب فرهیخته هرگز پیوندش را با شاعران پیش از خود و معاصر از میان نبرد. چنان که او نخستین شعرش را با الهام از شاهنامه ی فردوسی سرود و از طرفی دیگر با شاعران سبک نو مثل نیما یوشیج پیوند عمیقی داشت و همواره در برخی از آثارش شعرهای نیمایوشیج را به عنوان یک نگاه نو می دانست.

او با دیدگاهی تازه به شعر؛ عقیده ها و اندیشه های خود را بیان می کرد. محتوای آثار فریدون مشیری عاشقانه و یا عارفانه بود، البته علاقه ی خاص وی به عرفان در شعرهای او آشکار است که این امر در مجموعه ای از 100 ماجرا منصوب به شیخ ابوسعید ابی الخیر با عنوان «یک سو نگریستن و یکسان نگریستن» با مقدمه ای به قلم جوادنوربخش که در 1340 هجری خورشیدی منتشر شد، به صورت کامل دیده می شود. وی از رویدادهای روزگار خویش در جامعه تاثیر پذیرفت و در آثار خود، آنها را منعکس کرد. او پیوند خاصی با زمانه ی خودش داشت و با آن به راحتی ارتباط برقرار کرد و به همین دلیل شعرهایش دربردارنده ی مایه ای از شعر نو و سنتی به شمار می رود.

**تاثیر زندگی شخصی فریدون مشیری بر آثارش
این استاد دانشگاه درباره تاثیر زندگی شخصی فریدون مشیری بر آثارش گفت: وی به دلیل آن که در 39 سالگی مادرش را از دست داد و به سبب نیازها و مشکل های بسیاری که در آن دوران داشت، سختی های بسیاری را متحمل شد به ویژه آنکه مجبور بود از 18 سالگی وارد عرصه ی کار شود، چنانکه خود بیان می کند که در این سن در وزارت پست و تلگراف فعالیت خود را آغاز و 33 سال از عمر گرانقدر خویش را در این کار سپری کرد.

** اثر سروده های فریدون مشیری بر نسل جوان
وی در ادامه یادآور شد: با توجه به اینکه اکنون ما در جریان روش های آموزشی رشته ی زبان و ادبیات فارسی هستیم، باید بگوییم که دانشجوهای ما بسیار تعصبی از اثرهای وی تاثیر پذیرفتند چنانکه یکی از بهترین شعرهای او به نام کوچه را از بر هستند. این امر نشان دهنده ی علاقه ی دانشجوها و جوانان ما به سبک شعری فریدون مشیری است. آثار وی به دلیل سفرهایی که او به کشورهای غربی چون آمریکا داشت، بسیار بر روی ادب دوستان آن سرزمین ها تاثیرگذار بوده است. وی با حضور در جلسه های شعرخوانی در کشورهای مختلف نه تنها توانست سبب اثرگذاری بر آنان شود بلکه باعث گسترش زبان و ادبیات فارسی در دیگر سرزمین ها شد.

**روش های آموزشی ادبیات معاصر و سنتی در دانشگاه ها
عضو هیات علمی دانشگاه علوم تحقیقات تهران با بیان اینکه در دانشگاه ها به ندرت ادبیات معاصر تدریس می شود، گفت: در چند سال گذشته آموزش ادبیات معاصر نسبت به سال های پیشین بسیار رواج پیدا کرده است و در دوره ی کارشناسی با آموزش ادبیات معاصر و شعر شاعرانی چون نیمایوشیج و فریدون مشیری به معرفی این شاعران، آثار، زمینه ی فکری و سبک آنها می پردازیم. به گونه ای که اینک نسبت به سال های پیش استفاده از سبک شعر نو، بسیار گسترش یافته اما در دوره ی کارشناسی ارشد و دکترا به دلیل آنکه واحدهای درسی و زمان محدود است، آثار معاصر تدریس نمی شود اما دانشجویان می توانند سبک شعری شاعران معاصر را به پایان نامه های خود اختصاص دهند.

**فریدون مشیری؛ از بهترین شاعران معاصر
سمیه صدرایی در پایان سخنانش گفت: فریدون مشیری؛ از بهترین شاعران معاصر محسوب می شود که از غزل های بسیار زیبا و از سبک شعر عالی برخوردار است و توانست با الهام از شعر شاعران سنتی و نو، شعرهایش را گوش نواز و دلنشین کند. باید تلاش شود تا پیوند میان شاعران گذشته و معاصر در میان نسل جوان زنده بماند و با آموزش سبک شاعران نو، آنها از این روش نوین شعری آگاهی یابند.