عدم موافقت بانک مرکزی با پرداخت ارز دولتی به کتب‌ خارجی نمایشگاه کتاب

مهمترین و چالش‌برانگیزترین موضوع این دوره از نمایشگاه کتاب «نحوه قیمت‌گذاری ارز و اختصاص ارز برای کتب خارجی» بود که این مهم همچنان در پرده ابهام قرار دارد.

ماجرا چند پروسه دارد که در این گزارش سعی می‌شود جنبه‌‌های مختلف آن مورد بررسی قرار گیرد.

* پرده اول

همانطور که از نوسانات بازار ارز مطلع هستیم قیمت واقعی و اعمالی فروش ارز در بازار با قیمت اعلامی از سوی دولت متفاوت است و تفاوت چشم‌گیری میان این دو نرخ وجود دارد که این موضوع دقیقا مسئله ساز شد و تا به امروز که یک ماه از نمایشگاه کتاب سپری شده هنوز هم در پرده ابهام قرار دارد.

آنچه بر حسب اخبار و اعلام رسمی مسئولین اجرایی دولت ابلاغ شده قیمت دلار آمریکا را برابر 4200 تومان و یورو را 5200 تومان ارزیابی می‌کند، اما این مسئله نتوانست موازی و همپای نمایشگاه پیش رود چرا که وعده داده شده برای عرضه ارز دولتی از سوی بانک مرکزی در مرحله عملیاتی دچار سکوت شده است!

در ایام نمایشگاه کتاب هم این مسئله داد ناشران و موزعان خارجی را در آورد؛ بدین معنا که اگر ناشران خارجی بخواهند کتب خود را با نرخ اعلامی از سوی دولت قیمت‌گذاری کنند متحمل ضرر و زیان بسیار زیادی می‌شوند؛ چرا که چنین ارزی به ایشان اختصاص نیافته است و ناگزیر به تأمین ارز از بازار سیاه و به نرخ گزاف هستند و چنانچه قرار باشد کتب با نرخ ارز واقعی قابل معامله در بازار سیاه قیمت‌گذاری شوند، شاهد رشد چشمگیر قیمت کتب خواهیم بود که شرایط خرید را برای دانشجویان و متقاضیان کتب سخت و دشوار می‌کند. همه این موارد در ایام برگزاری نمایشگاه شنیده شد ولی یک خبر تمام دغدغه‌ها را کمی آرام کرد.

* پرده دوم

اما خبر اعلام شده از سوی متولیان نمایشگاه کتاب چه بود؟

سیدعباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در حاشیه بازدید از نمایشگاه کتاب در جمع خبرنگاران از  جلسه با معاون اول رئیس جمهور در راستای تخصیص ارز خبرداد و اعلام کرده بود: در ارتباط با خرید کتاب های خارجی و نوسانات ارزی که پدید آمد دولت تصمیم گرفت خریدهای ارزی رسمی ما با ارز 4 هزار و 200 تومان اتفاق بیفتد. در این راستا روز گذشته در کمیته ارز با با پیگیری‌های آقای جهانگیری و همکاری بانک مرکزی و همچنین اقداماتی که از سوی دوستان ما از سوی معاونت فرهنگی انجام شد به نتیجه رسیدیم و از امروز این مسئله اجرایی شده است. از ظهر امروز(17 اردیبهشت ماه) و از ساعت 13 و 30 دقیقه کلیه خریدهایی که در بخش خارجی اتفاق می افتد بر مبنای ارز رسمی 4هزار و 200 تومان خواهد بود.

وزیر ارشاد درباره منابع این مسئله هم توضیح داد: ما نامه را پیش از نمایشگاه تنظیم شده ارسال کردیم اما به دلیل سیر اجرایی نامه چند روزی در اجرا تاخیر به وجود آمد اما روز گذشته به راهکار اجرایی رسیدیم و از عصر امروز همه خریدهایی که در بخش خارجی اتفاق می افتند با نرخ 4 هزا رو 200 تومان خواهند بود و ما با ناشرین چه لاتین و چه عربی این توافق را داشته ایم که بر مبنای 4 هزارو 200 تومان امور را انجام دهند.

این خبر وزیر ارشاد کمی از التهاب خرید کتب در آن روزها در مصلا کاست ولی این بخش همچنان درگیر بود.

شهرام نیا قائم مقام نمایشگاه کتاب در روزهای دیگر اما درباره نحوه تخصیص ارز 4 هزار و 200 تومانی در نمایشگاه کتاب گفت: در روزهای گذشته در نشست خبری گفتم که ناشران موظف شده‌اند کتابهای قبل از 2017و2018 را با نرخ مصوب دولت که ارز تک نرخی شده است ارائه کنند. ولی 2017 و 2018 را ما به ناشران گفته بودیم آزادند با قیمت روز تا سقف 5 هزار و 800 بفروشند و در عوض با تخفیف جبران کنند خوشبختانه وقتی این موضوع به گوش مسئولین کشور رسید توجه کردند بلافاصله معاون محترم رئیس جمهور عکس العمل نشان داد و بانک مرکزی را موظف کرد که ارز مورد نیاز کتاب خارجی نمایشگاه را در اختیار قرار دهند و بلافاصله روز گذشته به همه ناشران ابلاغ شد که موظفند فقط برمبنای نرخ رسمی دولت کتابها را محاسبه کنند و هرگونه تخلفی در فروش قیمت بالاتر و یا حتی عدم ارائه تخفیف که حداقل آن 10 درصد است منجر به برخورد با ناشر می شود.

* پرده سوم

در این مرحله و پس از اعلام خبر خوش، ساز و کار اجرایی این طرح اعلام شد؛ بدین گونه که بر اساس فاکتورهایی که از سوی فروشندگان صادر می‌شود، ابزارهای کنترلی از طریق شبکه پز بانکی و ارزیابی گمرک، فاکتورها کنترل خواهد شد و پس از ایام نمایشگاه یا مابه التفاوت نرخ ارز پرداخت می‌شود.

اما با گذشت یک ماه از برگزاری نمایشگاه کتاب هنوز که هنوز است این مسئله به مقام اجرا وارد نشده و تسویه حسابی در راستای این مابه التفاوت صورت نگرفته است. در این میان حرف و حدیث‌های بسیاری از جمله ورود ارشاد و پرداخت از طریق یارانه‌های نشر و امثالهم مطرح شد که به نظر می‌رسد دور از ذهن باشد.

برای روشن شدن وضعیت کنونی تصمیم بانک مرکزی و تخصیص ارز 4200 تومانی به کتبی خارجی نمایشگاه با توجه به فاکتورها با امیرمسعود شهرام‌نیا مدیرعامل موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی  گفت‌وگو کردیم تا مشخص شود تکلیف این مابه التفاوت چه خواهد شد!

شهرام‌نیا در این گفت‌وگو اظهار داشت: باید چند روز مهلت داده شود تا موضوع نهایی شود.

وی افزود: اصل ماجرا روشن نیست! بنده در ایام نمایشگاه کتاب و طی نشست‌خبری اعلام کردم که به دلیل عدم تخصیص ارز به کتب خارجی به تبع قیمت آزاد ارز محاسبه می‌شود، اما این قیمت همان میزان رها شده در بازار نیست، ما یک میانگینی گرفتیم و موزعان و ناشران خارجی را موظف کردیم تا برآن مبنا عمل کنند یعنی 5هزار و 800 تومان برای یورو.

به گفته مدیر عامل موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی، اما پس از مدتی دولت اعلام کرد که برمبنای نرخ مصوب کتاب‌ها فروخته شود یعنی همان 4 هزار و دویست تومان، بنابراین قرار شد فاکتورها و اسناد ارائه شده و بر اساس وضعیت فروش و کمرگ پیگیر ارز باشیم ولی تا به الان این مسئله مورد موافقت بانک مرکزی قرار نگرفته است، هرچند که موزعان و ناشران اسناد فروش خود را (فاکتور) ارائه داده‌اند.

شهرام نیا با بیان اینکه این مسئله در سیستم عملیاتی بانک مرکزی مورد موافقت قرار نگرفته، گفت: ظرف روزهای آینده اصل اجرایی شدن و یا نشدن پرداخت ارز دولتی مشخص خواهد شد. اما درباره این موضوع چند نکته مهم وجود دارد، اول اینکه به هیج وجه از یارانه‌های نشر هزینه نخواهد شد و ارشاد قرار نیست هیچ اعتباری قرار دهد.

نکته دوم؛ بحث پرداخت مابه التفاوت ارز سیاست بانک مرکزی است و ما تابع تصمیم‌گیری آنها هستیم، اما در حال حاضر پروسه تخصیص در ابهام قرار دارد و ظرف چند روز آینده بانک مرکزی تصمیم نهایی خود را اعلام خواهد کرد.

وی در پاسخ به این پرسش که رقم پرداخت این مابه التفاوت چقدر است، گفت: عدد بزرگی نیست، نهایتا ما این رقم را اعلام خواهیم کرد؛ چون برخی ناشران سیستم فاکتور رسمی نداشتند و برخی توزیع کنندگان فاکتورها را با تاخیر ارائه کرده‌اندکه مورد قبول نیست بنابراین بخش کوچکی از کتب خارجی مشمول خواهد شد.

این مقام مسئول با بیان اینکه این یارانه حمایت از مصرف کننده بود افزود: ناشران در ایام برپایی نمایشگاه در پایان هر روز فاکتورهای فروش روزانه را به منظور راستی آزمایی ارائه می‌کردند، بنابراین نسخه سوم فاکتورها نزد ما موجود است، اما هنوز از سوی بانک مرکزی نتیجه نهایی و مسیر اجرایی اعلام نشده است.