«خندوانه» فرهنگ سازی می کند،اگر بگذارند!

به گزارش تابناک فرهنگی و به نقل از ایسکانیوز، این روزها در هر قطار مترو و اتوبوسی که سوار شوی یکی از بحث های بین مردم صحبت از تعداد آرای بهترین خنده برنامه «خندوانه» است، اینکه امیر مهدی ژوله جلوتر است یا امین حیایی؟ کدام بیشتر رای دارند و کدام طیف از چه کسی حمایت می کنند؟ اینکه چه کسی کمدین بهتری است و در قالب استندآپ کمدی می تواند مخاطبان را بیشتر بخنداند،

همه این موضوعات باعث شده تا «خندوانه» به یک شوی تلویزیونی پر بیننده تبدیل شود، شویی که اقشار مختلف مردم را با خود همراه کرده است، این برنامه تلویزیونی پرمخاطب اما تنها به خندان مردم به روشی جدید که در ایران نوپا است اکتفا نکرده و رامبد جوان، مجری آن با معرفی کتاب و برگزاری مسابقه کتابخوانی مردم را به مطالعه ترغیب می کند، اما داستان «خندوانه» به همین جا ختم نمی شود آگاه سازی مردم درباره معضل کم آبی و ترغیب به چگونگی درست مصرف کردن این مایه حیات از دیگر جنبه های این برنامه مفرح است که به یک شوی تلویزیونی جنبه ای فرهنگساز هم داده است.

به گزارش خبرنگار ایسکانیوز، با وجود مساله حاد کم آبی در ایران به خصوص در سال های اخیر، سازمان صدا و سیما به عنوان رسانه ای فراگیر، نتوانسته در این زمینه موفق عمل کند. ایران روز به روز به سمت خشک شدن پیش می رود و رسانه ملی با وجود داشتن ابزار مناسب آموزشی آنچنان که شایسته است به این موضوع مهم نمی پردازد. در عین حال شاید بتوان گفت که در دو سال گذشته، تلویزیون در میان برنامه ها و در قالب تیزرهای کوتاه سعی در آگاه کردن مخاطبان داشته است، اما این برنامه ها تا چه اندازه جذاب و موثر واقع شده اند؟

رسانه ملی در حساس سازی مردم و دولت موثر است هومان خاک پور، فعال محیط زیست در مورد شرایط اضطراری ایران در مساله کمبود آب به خبرنگار ایسکانیوز، گفت: مساله کمبود آب به عنوان یکی از چالش های حوزه زیستی کشور است، کشور در شرایط خشک مستقر شده و میزان بارش های آسمانی به یک سوم میانگین جهانی رسیده است.

او افزود: یکی از راه های برون رفت از این شرایط این است که مردم در شیوه های مصرف خود تغییر ایجاد کنند. خاکپور با اشاره به رسانه صدا و سیما به عنوان رسانه ای تاثیرگذار در آگاه سازی مردم، گفت: یکی از ابزارهای بسیار موثر در افزایش آگاهی و حساس سازی شرایط برای مردم و دولت، رسانه ملی است که با توجه به فراگیر بودن آن، توانایی آگاه سازی جوامع مختلف مردم را دارد. او افزود: خوشبختانه در یکی دو سال اخیر توجه به محیط زیست در صدا و سیما بیشتر از قبل شده اما کافی نیست، حجم تخریب و نا به سامانی که در سفره های آب زیرزمینی وجود دارد بسیار نگران کننده است به هم دلیل امیدوارم که تلویزیون به عنوان رسانه تاثیرگذار بیشتر در این زمینه فعالیت کند.

برنامه های متعددی با موضوع حفاظت از آب و محیط زیست در صدا وسیما ساخته شده اما تا چه اندازه این برنامه ها تاثیر گذار و فرهنگ ساز بوده اند؟! آیا با تولید میان برنامه ها در تلویزیون آن هم در زمان پخش برنامه های کم بیننده می توان امیدوار بود که الگوی مصرف در ایران تغییر کند؟! آیا رسانه ملی برای ساخت برنامه های موثر در این زمینه اتاق فکر دارد؟!

با این حال شاید بتوان گفت، شوی تلویزیونی «خندوانه» که به شکلی غیر مستقیم سعی در فرهنگ سازی در زمینه درست مصرف کردن آب دارد جز برنامه های موفق صدا و سیما در زمینه حل معضل کم آبی باشد. این برنامه با اجرای رامبد جوان از ۲۱ خرداد ۱۳۹۳ در شبکه نسیم شروع به فعالیت کرده است. موضوع برنامه هر شب متفاوت بوده اما مضمون اصلیِ آن خنده است و در اصل برنامه‌ای برای جا انداختنِ بیشترِ خنده در میان مردم ایران است. گفتنی است که معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست در یکی از برنامه های این شوی تلویزیونی حضور داشت.

در شوی «خندوانه»، رامبد جوان با راه اندازی کمپینی با نام «قطره قطره» از همه مردم ایران خواست تا با صرفه جویی در مصرف یک لیوان آب در روز به حل معضل کم آبی کمک کنند، او برای موثر واقع شدن این ایده از هنرمندان و افراد موثر زیادی درخواست کرد تا به این کمپین بپیوندند. برنامه «خندوانه» را شاید بتوان از معدود شوهای تلویزیونی در ایران نام برد که به شیوه ای جذاب سعی در فرهنگ سازی در میان مردم دارد.

فرهنگ خندیدن، شاد بودن، مصرف درست آب و کتاب خوانی. هومان خاکپور، فعال محیط زیست، در مورد تاثیرگذاری برنامه «خندوانه» گفت: هر برنامه تلویزیونی که موجب حساسیت محیط زیستی در افکار مردم شود را باید به فال نیک بگیریم.

برنامه «خندوانه» با توجه به میزان مخاطبان، خیلی خوب می تواند حساسیت را در مردم ایجاد کند، این گونه حرکت های فرهنگی که می تواند بر افکار مردم تاثیر بگذارد قابل ستایش هستند، زیرا تاثیر در افکار باعث تغییر در رفتار می شود. کتاب ها در ایران، مناسب مردم نیستند اما «خندوانه» که برنامه ای جذاب و سرگرم کننده با هدف خندان مردم است، تنها به راه اندازی کمپین «قطره قطره» برای درست مصرف کردن آب اکتفا نکرده، این برنامه با تدوین مسابقه کتاب خوانی، مخاطبانش را ترغیب به خواندن کتاب می کند.

در مسابقه «بخون و ببر» دو کتاب معرفی می شود که مخاطبان با خواندن یکی از دو کتاب، باید به سوال های طرح شده از کتاب پاسخ دهند که با قرعه کشی به برندگان هم جوایز نقدی اهدا می شود. هر چند که این اتفاق در برنامه «خندوانه» منتقدانی هم دارد و افراد بسیاری در حوزه نشر، رامبد جوان را متهم به تبلیغ کتاب های خاصی کرده اند، اما این رویکرد فرهنگی شوی «خندوانه» آن هم در شرایطی که براساس آمارهای منتشر شده، تیراژ کتاب از متوسط 5000 نسخه در سال 1380 به 1100 تا در سال 1394 رسیده، قابل تقدیر است.

مسعود کوثری، استاد جامعه شناسی دانشگاه تهران در مورد دلایل پایین آمدن سطح مطالعه در ایران به خبرنگار ایسکانیوز، گفت: طبق تحقیقات به عمل آمده سه دلیل در پایین آمده سطح مطالعه در ایران موثر است؛ دلایل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی. که در تحقیقات انجام شده مشخص می شود که مجموعه این عوامل در عدم اقبال به خواندن کتاب در جامعه ایران تاثیرگدار است. او افزود: اقتصاد، دلیلی است که بیشترین تاکید بر آن می شود، پایین آمدن درآمد مردم سبب حذف کتاب از سبد خانواده شده است. ولی دلیل اصلی این نیست. این استاد دانشگاه تهران با اشاره به دلیل دوم پایین آمدن سطح مطالعه، ابراز داشت: در دلایل اجتماعی باید به این مسئله توجه کرد که جامعه ایران به نوعی از برخی از موضوعات خسته شده است و نیاز به تجدید نظر در موضوعات حوزه نشر به شدت احساس می شود.

هنوز فضای غالب کتاب در سی سال پیش سیر می کند و بیشتر کتاب ها، کتابخانه ای هستند و مناسب مردم نیستند. «خندوانه» خوب است اگر به تبلیغ بعضی کتاب های خاص نپردازد او در نهایت با نام بردن از دلیل فرهنگی به عنوان اصلی ترین دلیل، گفت: دلیل سوم و اصلی، دلیل فرهنگی است، در جامعه امروز ایران گرایش به کتابخوانی در خانواده ها بسیار کم شده و خانواده ها، بچه ها را بیشتر برای کنکور آماده می کنند در نهایت مطالعه به عنوان یک لذت و سرگرمی در حال حذف شدن است.

مسعود کوثری در مورد نقش رسانه ها در تغییر فرهنگ عمومی به سوی کتابخوانی، اظهار داشت: به هر حال رسانه ها می توانند تا بخشی موثر باشند اما چیزی که مهم است این است که جامعه باید مسیر و جهت گیری خود را عوض کند و فضای فرهنگی مناسب باید در کشور رشد پیدا کرده و همه چیز دانشگاه نباشد، برای رسیدن به این نتیجه هم رسانه ها و مدیران فرهنگی می توانند نقش تعیین کننده ای داشته باشند. او فزود: رسانه ملی مخصوصا در یک سوم پایانی روز که تعداد بیننده های آن بیشتر می شود به شرطی که سوری و از روی اجبار برنامه نسازد، می تواند در ترغیب مردم به کتابخوانی موثر باشد. کوثری در مورد ایده تشویق مردم به کتاب خوانی در برنامه «خندوانه» گفت: «خندوانه»، ایده خوبی برای تشویق مردم به خواندن کتاب ارائه داده اما اگر صرفا به تبلیغ بعضی از کتاب ها منجر نشده و محدود به معرفی چند کتاب خاص نشود. او افزود: همین که در یک شوی تلویزیونی، معرفی کتاب اتفاق می افتد و مردم با دیدن آن با بعضی از کتاب ها آشنا می شوند و به خواندن کتاب های معرفی شده روی می آورند، حرکت خوبی است.

تقدیر سرافراز از «خندوانه» برای ادامه دار بودن به حمایت های سازمان صدا و سیما نیازمند است، محمد سرافراز، رئيس رسانه ملي، در راستای حمایت از این برنامه، 16 شهریور با حضور در جمع عوامل برنامه «خندوانه» از تلاش‌هاي تيم برنامه ساز «خندوانه» قدرداني کرد. رئيس رسانه ملي، معتقد است که «خندوانه» به دلیل داشتن 5 ویژگی در جذب مخاطب موفق بوده است. او در توضیح این ویژگی ها گفت: ويژگي اول اين است که «خندوانه» برنامه‌اي است که از اتاق فکر برخوردار است و به همين دليل آنچه توليد مي‌شود مورد توجه قرار مي‌گيرد. ويژگي دوم برنامه که ويژگي مهمي محسوب مي‌شود، اين است که برنامه «خندوانه» دنبال يک جريان‌سازي اجتماعي است، وموضوعاتي که در خندوانه به آن پرداخته مي‌شود، نقطه‌اي نيست، بلکه استمرار و مداومت دارد.

سرافراز، ويژگي ديگر اين برنامه را تنوع در آيتم‌هاي آن دانست و تاکيد کرد: اين تنوع و نيز کوتاه بودن بخش‌هاي مختلف از عوامل جذب مخاطب است. او ادامه داد: ويژگي چهارم برنامه را خلاقيت و نوآوري آن دانست و تاکيد کرد برنامه‌اي که از اين ويژگي برخوردار باشد، جايگاهش در نزد مخاطب ارتقاء مي‌يابد.

در اين بازديد رامبد جوان، به تشريح بخشي از فعاليت‌ها در برنامه پرداخت و گفت: در «خندوانه» تلاش کرده‌ايم فرهنگ شهرهاي مختلف کشور را به مردم معرفي کنيم.

رامبد جوان به مسابقه کتابخواني در برنامه اشاره کرد و افزود: اين کار با استقبال بي‌نظير مردم روبه‌رو شده است که جاي خرسندي فراوان دارد. در ادامه اين ديدار صميمانه، کرمي مدير شبکه نسيم گفت: «خندوانه» در بسياري از مسائل شهروندي و عمومي و درگير کردن مردم به شادي و نشاط به شکلي هنرمندانه تلاش کرده است و نتايج آن را در طرح‌هاي اجتماعي نظير «قطره قطره» و طرح‌هاي خيرخواهانه در ماه رمضان مي‌توان مشاهده کرد.

پورمحمدي معاون سيما نيز با تشکر از عوامل پشت صحنه «خندوانه» گفت: در مجموع، خندوانه برنامه بسيار خوبي است که توانسته رضايت مردم را جلب کند. اين برنامه را اکثر مردم اعم از مذهبي، سنتي، مدرن و اقشار مختلف تماشا مي‌کنند و اين موفقيت «خندوانه» محسوب مي‌شود.

برنامه ای با این طیف از مخاطبان می تواند در تغییر باورها و فرهنگ های نادرست بسیار موثر باشد به شرطی که از آن حمایت لازم به عمل آمده و ادامه دار باشد و رسانه ملی تنها به ساخت یک برنامه به این شکل مفرح و آموزشی اکتفا نکند و با تشکیل اتاق فکرهای مختلف به ساخت هر چه بیشتر این گونه از شوهای تلویزیونی که در قالب آن به معضلات جامعه پرداخته می شود، کمک کند.